Varlık dergisi mart sayısı çıktı: ‘Dijital Kapitalizm ve Demokrasinin Geleceği’
Varlık dergisi yeni sayısında, dijital kapitalizm ve yapay zeka tartışmaları odağında demokrasinin geleceğine ait sorular soruyor.
Edebiyattan resme, ideolojiden sanat tarihine, fotoğraftan sinemaya geniş bir alanda yazılar, söyleşiler yayımlayan Varlık, bu ay da Çağdaş Sanat, Türkçe Günlükleri, Nasıl Anlatılır, Yeni Şiirler / Hikayeler Ortasında köşeleri ve yeni kitapların tanıtıldığı “Kitaplar Arasında” kısımlarını içeriyor.
Dergiye makaleleriyle Hakan Soner Şener, Hakan Erdal, Pelin Büyükgaga Birlik, Hasan K. Kayış, B. Umur Yıldırım katkıda bulundu.
EDİTÖR NOTU:
Hakan Erdal, “Üretken Yapay Zekâ, Dijital Kapitalizm ve Demokrasi” başlıklı yazısında
“Üretken yapay zekâ demokrasiye nasıl bir tesirde bulunacak?” diye soruyor.
“Üretken yapay zekânın kapitalizmin ulaştığı mevcut kademenin bir sonucu olduğunu”,
“insanın zihnini, algılarını ve aksiyonlarını biçimlendirdiğini”, “bilgi üzerinde mutlak kontrol
kurmaya çalışan yeni bir model yarattığını” ileri sürüyor, “duygulanım temelli ve sömürüye
maruz bırakılan enformasyona dayalı” yeni rejimde “belli bir zamansal yoğunluk ve mantıksal tutarlılık gerektiren kararlara dayanan demokrasinin bir krizle karşı karşıya” olduğunu belirtiyor ve tahlil yolları arıyor.
Hakan Soner Şener, “Üretken Yapay Zekâ, Teknoloji, Sömürgecilik ve Demokratikleşme” başlıklı yazısında teknoloji monopollerinin çalışma biçimlerini sorguluyor; üretken yapay zekâların bilgi monopollerinin denetiminde eğitildiğini, münasebetiyle eşitsizlik ve sömürü doğurduğunu, “iletişim ağlarının iktisadından koparmadan, sahiplik ilişkilerine
değinmeden” bu teknolojilerin demokratikleşmesinin tartışılamayacağını vurguluyor ve
“yanlış AI, gerçek kullanılamaz” diyor. Demokratik bir yapay zekâ anlayışına ulaşabilmek için bilgilerin nasıl toplanması gerektiğini, açık kaynak teşebbüslerini ve etik denetim
mekanizmalarını gündeme getiriyor.
Pelin Büyükgaga Birlik, “Üretken Yapay Zekânın Yarattığı Bilgi Monopolleri ve Tekel
Tahakkümünün Demokratikleştirilmesi” başlıklı yazısında iktidarın bilgi idaresi, kontrolü, düzenlemesi ve dağıtımı üzerinden gücünü legal kılarak hem bilgiyi hem de gücü yine ürettiğini, bilgi monopollerinin kaynağında bilginin bir güç olduğu gerçeğinin bulunduğunu söylüyor. Üretken yapay zekâ teknolojilerinin bir kitle kültürü üreticisi olarak
yorumlanabileceğini, teknoloji monopollerinin kitle toplumu ve algoritmik kürasyon bağıntısının bir sonucu olarak tahakküm kurduğunu, bilgiyi ticarileştirdiğini, insanın kişiselleşme sürecini olumsuz etkilediğini ileri sürüyor.
Hasan H. Kayış, “Üretken Yapay Zekânın Etik Problemleri ve Platform Kapitalizmi”
başlıklı yazısında üretken yapay zekânın yapay zekâdan yeni data üreterek farklılaştığına,
bunu yaparken kullanıcıların datalarını sömürdüğüne değiniyor. Dijital platformların
insanların mahremiyet, saklılık ve özgürlük haklarını ihlal etmeden data toplamadığını,
üretken yapay zekânın aldatıcı bilgi ve uydurma içerik üretme potansiyeline sahip olduğunu
belirtiyor. “Gerçeğin inşası tartışmasında insanın özne pozisyonunu denklemden çıkartmak, tek tip bir nesnelliğe ve algoritmik kürasyonun ürettiği bir politik doğruculuğa yol açar,” diyor.
B. Umur Yıldırım, “Ağın İçinde Bir Aktör: Üretken Yapay Zekâ Nasıl Demokratikleşebilir?” başlıklı yazısında altyapı sağlayıcısı olarak da faaliyet gösteren üretken yapay zekâ monopollerinin bir kontrol gücüne sahip olduğunu lakin demokratikleşme tartışmalarını yalnızca bu bağlama sıkıştırmanın bu teknolojilerin içerdiği karmaşık toplumsal ilgiler ağını ve bir özne olarak insanın pozisyonunu göz arkası etmemize yol açabileceğini, ağdaki tüm aktörlerin birbiriyle bağını sorgulamamız gerektiğini vurguluyor.
Bir ideoloji üzere davranan, kullanıcılarını homojenize eden “Yapay zekânın tek bir biçimi olduğunu savunan anlayışın doğallaştırılması büyük ölçüde medya emperyalizmiyle yakından alakalıdır,” diyor.
Dosya: “Dijital Kapitalizm ve Demokrasinin Geleceği” – Hakan Erdal,
Hakan Soner Şener, Pelin Büyükgaga Birlik, Hasan H. Kayış, B. Umur
Yıldırım
Dosya: “Celal Soycan Şiiri” – Metin Cengiz, Turgay Kantürk, Cemal
Sakallı
Yazı: Sinema Tarihimizde Bayan Yıldızlar (1914 – 1950) (Burak Süme) – Çağdaş Sanat: İnci Eviner ile Söyleşi (Fatma Berber) – Türkçe Günlükleri (Feyza Hepçilingirler) – Fotoğraf Sanatı: Sibel Kırık ile Söyleşi (Hıdır Eligüzel) – Şiirde Büyülü Gerçekçilik: Lâle Müldür Örneği (Elçin Sevgi Suçin) – Tarih ile Kurgu Ortasında Homeros’un Otoritesi (Erman Gören) – Sibirya Türk Lehçeleri Nasıl Anlatılır: Gülsüm Killi Yılmaz (Mine Bican) – Hayatı İdrak Teşebbüsleri: Yaralar ve Yamalar (17) (Murat Batmankaya) – Yeni Şiirler Ortasında (Şeref Bilsel) – Yeni Hikayeler Ortasında (Jale Sancak) Şiir: Stéphane Mallarmé, Sadık Yaşar, Betül Tarıman, Halide Erten Şahan, Sevde Kayış, Zeynep Özkan, Sedanur Yolcu Hikaye: Gülhan Tuba Çelik, Nuray Elçin, Meltem A.Y.
Desen: Özge Ekmekçioğlu
Kitaplar Ortasında: Murat Yalçın ile “Dalga Boyu” Üzerine Söyleşi (Fatoş Asya Akbay) – “Tüfekle Vurulacak Şeyler” – Vuslat Çamkerten (Gaye Keskin) – Yücel Kayıran ile “Poetik Varlık” Üzerine Söyleşi (Abdullah Ezik) – “Bir Ohal Markası / Otokritik” – Hicran Aslan (Çiçek
Demirtaş Önder) – Yavuz Türk ile “Avı Durdurmak” Üzerine Söyleşi (Ayhan Şahin)
Edebiyattan resme, ideolojiden sanat tarihine, fotoğraftan sinemaya geniş bir alanda yazılar, söyleşiler yayımlayan Varlık bu ay da Çağdaş Sanat, Türkçe Günlükleri, Nasıl Anlatılır, Yeni Şiirler / Hikayeler Ortasında köşeleri ve yeni kitapların tanıtıldığı Kitaplar Ortasında bölümüyle
okurlarıyla buluşuyor.
(BÜLTEN)
