Rusya basınında geçen hafta: ‘Erdoğan’ın Kiev adına ilettiği hububat anlaşması teklifi reddedildi’

Bu hafta her biri eksiksiz üç çeviri bulacaksınız. Bunların birincisi, birinci kere RT’nin argüman ettiği, akabinde başta RİA olmak üzere bütün tesirli kaynaklarda manşete çıkan, Türkiye’nin yeni bir hububat mutabakatı için Ukrayna’nın talebine arabuluculuk yaptığı, fakat Rusya’nın bunu geri çevirdiği haberi. İkinci yazı, Tsargrad’ın Ruslan Pankratov’la söyleşisi — Pankratov burada Rusya’ya üç kanattan akın düzenlenebileceğini ileri sürüyor ve güney kanadında Azerbaycan ve Ermenistan’dan öbür Türkiye’yi de sayıyor. Üçüncü yazı, Memleketler arası alakalar uzmanı Aleksey Tokarev’in Kommersant’taki makalesi özel bir kıymet taşıyor. Burada çatışmanın geleceğiyle ilgili dikkat alımlı, kıymetli öngörüler bulacaksınız.

‘Kiev’in Ankara üzerinden ilettiği yeni bir hububat muahedesi teklifi geri çevrildi’

RT’nin askeri-diplomatik çevrelerdeki üst seviye bir kaynağa atıfla bildirdiğine nazaran Kiev, Türkiye üzerinden Rusya’ya 2024 kasımında eski hububat muahedesinin bir benzerini teklif etti, ancak Rusya tarafı teklifin tek taraflı olması nedeniyle bu teşebbüsü geri çevirdi.

“Özel olarak RT için” isimli telegram kanalındaki haberde şöyle deniliyor: “Kiev geçtiğimiz yıl kasım ayında bir sefer daha hububat muahedesine emsal bir şey teklif etti. Bu mülahazalar Moskova’ya Türkiye Cumhurbaşkanı tarafından iletildi. Bunlar Rusya Devlet Daşkanının talimatıyla Dışişleri ve Savunma bakanlıkları tarafından çok istikametli olarak incelendi. Teklifler tek taraflı bir nitelik taşıdığından reddedilmesine karar verildi.”

Rusya, Türkiye, Ukrayna ve BM temsilcilerinin 22 Temmuz 2022’de imzaladıkları Karadeniz inisiyatifi, Ukrayna hububatının ve besin eserlerinin, keza gübresinin Odessa da dahil Karadeniz’deki üç limandan çıkartılmasını öngörüyordu. Hububat mutabakatının mühleti 18 Temmuz 2023’te doldu. Rusya devlet başkanı Putin, anlaşmadaki Rusya’yı ilgilendiren kaidelerin BM’nin eforlarına karşın karşılanmadığını, zira Batı ülkelerinin kendi yükümlülüklerini yerine getirmediklerini açıkladı. Putin birçok sefer da, mutabakatın en önemli gayesinin Afrika ülkeleri de dahil muhtaç ülkelere hububat sevkiyatı olmasına karşın Ukrayna hububatının büyük kısmını Batının kendi devletlerine taşıdığını bildirmişti.

Türkiye 2024 baharında hububat muahedesiyle ilgili görüşmeleri tekrar başlatma teşebbüsünde bulunmuştu. Daha sonra Dışişleri Bakanı Lavrov’un açıkladığına göre Türkiye tarafının inisiyatifi Ukrayna’nın net bir tavır almaması yüzünden karşılık bulmamıştı. Tarafların yeni bir muahede için koşullarını formüle ettikleri ön görüşmeler sırasında Kiev, bilhassa nükleer tesislerin güvenlik problemlerinde tavrını devamlı olarak değiştirmişti. (RİA, 5 Mart)

‘Taşkınlığa kapılmamak gerek’

ABD’nin Ukrayna’ya askeri yardımı durdurduğu haberi kimilerinin taşkınlığa kapılmasına neden olabilir. Nitekim de epeydir, Ukraynalıların Amerikan yardımı olmaksızın uzun mühlet dayanamayacakları görüşü yaygındı. CNN’nin Trump idaresindeki kaynakları da Ukrayna ordusunun mevcut kaidelerde “birkaç hafta” yahut “maksimim yaz başına kadar” savaşabileceğini iddia ediyorlar.

Ama rehavete kapılmamak gerek. Birincisi, ABD Ukrayna ordusuna istihbarat uydularından ve uzun menzilli radar tespit uçaklarından istihbarat temininin durdurulduğuna dair hiçbir şey söylemiş değil. Temel irtibat aracı olan Sputnik de Ukrayna ordusunun erişiminde.

İkincisi, sanılanın bilakis, Ukrayna’ya askeri yardım sağlayan esas ülke de ABD değil öbür NATO üyesi ülkeler.

Kiel Dünya İktisadı Enstitüsü bilgilerine nazaran 24 Ocak 2022’den 31 Aralık 2024’e kadar AB üyesi ülkeler (hem müstakil hem de birlik olarak) Ukrayna’ya askeri yardım için 71,19 milyar avro harcadılar. Buna, 2 Mart’ta Londra’daki “Ukrayna’ya destek” doruğuna katılan Britanya, Norveç, Türkiye ve Kanada’yı da ekleyince 102,95 milyar avro ediyor. Bu müddette ABD’nin askeri takviyesi ise 65,58 milyar avro.

Estonya, Danimarka, Litvanya ve Letonya, Ukrayna’ya takviyede oran olarak önderler: Bunlar Ukrayna ordusuna kendi GSYH’larının yüzde 1 ila 2,2’si oranında sponsorluk yaptılar (karşılaştırma için: ABD yüzde 0,53, Almanya 0,44). Eski şansöliye Scholz barış görüşmeleriyle ilgili son derece dürüst konuşuyor: “Rusya’nın konumu kabul edilmemelidir.”

Muhtemel halefi Merz de bu bahiste onunla hemfikir, hatta savunma harcamalarını ve Ukrayna’ya takviyesi süratle artırma planlarından bahsediyor. Evet, Avrupa ülkelerinin birçoklarında Ukrayna’ya acil olarak sevk edebilecekleri silah ve mühimmat bitiyor yahut bitti, lakin bunlar açıkça üretim kapasitelerini artırmaya odaklanmış durumdalar. Üstelik Trump, Avrupalıların Ukrayna’ya dayanak için Amerikan silah ve mühimmatı almasına karşı olmadığını da açıkladı.

Üçüncüsü, lider Trump Ukrayna’ya askeri yardımı durdurma kararını her an gözden geçirebilir: görünüşe nazaran Ukraynalı önderden Oval Ofis’teki tartışmadan dolayı özür dilemesi isteniyor.

ABD başkanı daha yakın zamana kadar çatışmayı “bir günde bitirmeyi” vaat ediyordu, sonra “Paskalya’ya kadar” oldu, geçenlerde de “altı ay” dedi.

Zelenskiy’i “seçimsiz diktatör” diye andı, sonra o denli bir şey dememiş üzere yaptı, az bulunan madenlerle ilgili muahede imzalanacağı umuduyla Beyaz Saray’da kabul etti.

Ve en nihayet dördüncüsü, Rusya ile ABD, keza NATO üyesi Avrupa ülkeleri ortasında cepheleşmenin sistemsel nedenleri ortadan kalkmadıkça çatışmanın yakın vakitte sona ereceğine umut bağlamamak gerek. NATO’nun 3 Nisan 2008 tarihli Budapeşte deklarasyonundaki “Ukrayna ve Gürcistan NATO üyesi olacaklardır” satırı olduğu yerde duruyor; Donald Trump lafta Ukrayna’yı ittifaka beklemediklerini söylese de kâğıt üzerinde tam aksisi tespit edilmiş durumda.

Rusya yetkilileri 1990’ların ortasından beri NATO’nun genişlemesine müsaade verilemeyeceğini söylüyorlar.

Boris Yeltsin daha 1997’de Bill Clinton’u kapalı bir görüşmede şöyle uyarmıştı: “NATO’nun doğuya genişlemesi bir yanılgı. … Eski Sovyet cumhuriyetlerini kapsamamalı.” Lakin Clinton, Moskova ile, eski Sovyet ülkelerinin NATO’ya katılmayacağını teyit eden zımnî bir pakt fikrini reddetmişti. Tıpkı NATO’dakilerin, Putin’in Münih konuşmasını ve başka Rusya yetkililerinin sayısız ihtarlarını reddettikleri üzere.

Bu bağlamda batıdakiler Rusya’nın tavrının özünü kavramışlardı. Muskova’dan Amerikan Dışişleri Bakanlığına o zamanki ABD büyükelçisi Burns (2024’e kadar da CIA müdürü) tarafından gönderilen diplomatik bir bildiride Gürcistan ve Ukrayna’nın NATO’ya katılmasının Moskova için kırmızı çizgi olduğu açıkça tabir edilmişti. Burns 1 Şubat 2008’de Washington’a şöyle yazmıştı: “Bugünkü Rusya, ulusal menfaatleriyle çelişir saydığı hareketlere daha güçlü bir karşılık verme gücü olduğunu hissediyor.”

Zelenskiy’in grup elbisesiyle ilgili latife yaparken sayılan faktörleri de unutmamak gerek. Beyaz Saray’da iki Amerikalının bir Ukraynalıyla hengamesi, kitlesel şuurda yer etmiş bulunan, Batının hudutlarımızda denetimli bir gerginlik stratejisini de, Rusya’yı kendi ulusal hudutlarına hapsetme dileğini da, Rusya-Almanya işbirliğinin kesinkes imha edildiğini de, çatışmanın Batı “uygarlığının” “doğudan gelen barbarlara karşı” savaşı olarak postüla haline getirilmesini de unutturuyor, yerle bir ediyor. Krivoy Rog diplomasi okulu hakkında istihza yapmak, Londra’daki Rusya zıddı tepede toplanan 17 ülkeyi ise görmezden gelmek beğenilen. (Krivoy Rog, Ukrayna’nın başındaki kişinin doğum yeri. Sovyetler Birliği vaktinde da bölgenin kaba saba insanları yüzünden çokça alay edilirmiş. Beyaz Saray’daki hengamenin akabinde Ukrayna “diplomasisi” sık sık bu halde tabir edilir oldu. — H.Y.) Siyasette şahıslara duyulan cazibeli hayranlık çatışmanın sistemsel temellerini tahlilin dışına iter. Bugün de o denli. Savaş uzun olacak. (A. Tokarev / Kommersant, 4 Mart)

‘Rusya’ya mümkün bir atak istikametleri’

Europa Liberă România’nın haberine nazaran Romanya’da kolluk kuvvetleri ortalarında 101 yaşında bir emekli generalin de bulunduğu altı kişinin devlet darbesi hazırlığında olduğundan şüpheleniyor. Romanya’da olanları, BDT Baltık Enstitüsü’nden Ruslan Pankratov Tsargrad’a açıkladı.

Pankratov Romanya’da çok fazla sayıda NGO olduğuna, Soros vakfının da güçlü bir varlığı bulunduğuna işaret etti. Moldova’ya ait bütün siyasetler ve küratörlük de Romanya’dan geliyor.

Ayrıca Romanya’da NATO’nun askeri kuvvetleri de var. Üstelik yeni askeri üsler inşa ediliyor, yeni havaalanları inşa ediliyor, bütün limanlar çalışıyor, Ukrayna ordusu hem silah hem erzakla donatılıyor.

Pankratov’a nazaran: “Yani Romanya, daha İkinci Dünya Savaşı sırasında Hitler’in Romanya’yı, onun petrolünü kendi kıtaları için, Rusya’ya, en genelde o zamanki SSCB’ye güney istikametinden taarruz için kullandığı üzere, bir çeşit ön karakol.”

Pankratov, bunun Baltık ülkelerinden Rusya’ya yönelik bir taarruz ihtimalini ortadan kaldırmadığını da ekledi. NATO’ya yeni katılan Finlandiya ve İsveç’ten gelebilecek bir tehlike gözardı edilemez.

Pankratov şöyle dedi:

“Dahası bir üçlü olması da mümkün. Baltık ülkeleri kuzeybatıdan, Romanya alışılmış Ukrayna tarafından, Karadeniz filosu. Bir halka daha var: Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan. Yani büsbütün Rusya’nın göbeğinde bir askeri darbe gelmesi mümkün, her halükârda o denli planlanıyor.” (Tsargrad, 7 Mart)