Rusya basınında geçen hafta: ‘Erdoğan iki sandalyede birden oturmak istiyor’
Derlememizde önde gelen dört başka yayından dört yazı var. İzvestiya, Rusya Senato başkanı Valentina Matviyenko’nun Ankara ziyareti ve Erdoğan’la görüşmesi üzerinde duruyor. Matviyenko’nun görüşmesi, Lavrov’un Ankara temaslarının çabucak gerisinden gelmesiyle de dikkat çekiyor. Vestnik Kavkaza, Rusya Dışişlerinin Güney Kafkaslarda 3+3 formatıyla ilgili özel bilgi notunu haberleştirmiş. Tsargrad, Türkiye’nin diplomatik alanda tesirli olmaya çalıştığını vurguluyor, fakat bütün sandalyelerde birden oturma siyasetinin iflas ettiği kanısında. Vzglyad ise Türkiye’nin AB’yi kurtarma planını yazıyor.
‘Erdoğan iki sandalyede birden oturmak istiyor’
Siyaset bilimci Pyotr Kolçin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ne düşündüğünü ve Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü neden savunduğunu açıkladı. … Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan geçtiğimiz hafta Ankara’nın, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü, egemenliğini ve bağımsızlığını savunduğunu, silahlı çatışmanın tahlili için görüşmelere alan açmaya da hazır olduğunu söyledi. Siyaset bilimci Pyotr Kolçin, Türk siyasetçinin hangi maksatların peşinde koşuyor olabileceğini ve Rusya konusunda ne düşündüğünü anlattı.
Uzman, Tsargrad’la özel mülakatında, Erdoğan’ın açıklamasının, memleketler arası arenada değerini artırmaya çalıştığını gösterdiğini söyledi. Lakin geçmişte de kendisinin açıklamalarını öteki türlü yorumladığı olmuştu. Rusya,Türk başkanın iki sandalyede birden oturmaya çalıştığını çok âlâ anlıyor. Kolçin, bu çeşit iki cephede oyunlarla epeydir dalga geçildiğini vurguladı:
“Erdoğan da AB ülkeleri üzere diplomatik kıymetini artırmaya ve görüşmelerde bir yer kapmaya çalışıyor. Elbette bunun için de türlü diplomatik hareketlerde, çıkışlarda ve gürültülü beyanatlarda bulunuyor. Erdoğan Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün korunması üzerine daha evvel de birkaç kere konuşmuştu, lakin bununla birlikte daha sonra kendi kelamlarını öteki manalarda yorumlamıştı. İnternette birden fazla sandalyeyle ilgili memlerin onun etrafında oluşması sebepsiz değil.”
Siyaset bilimci, Türkiye’nin bu siyasetine Moskova’nın çoktandır alışkın olduğunu da ekledi. Uzmana nazaran 2025’te artık değişen dünyada bu cins taktikler artık eskisi üzere işlemiyor. Ankara’nın nüfuzunu tahkim etme teşebbüsleri besbelli bir sonuç vermiyor:
“Türkiye’nin siyasetindeki bu çokvektörlülük alışılmış ki birçok ülkenin oryantasyonunu biraz bozuyor lakin Rusya amaçlarını ve vazifelerini net formda görüyor ve bunlara ulaşmak için çabalıyor. Türkiye, Ukrayna çatışması etrafında ortaya çıkan milletlerarası ilgiler içinde önemli bir özne rolü oynamıyor. Türkiye 2022’de görüşmeler için alan sunulmasında arabulucu olarak kendisini göstermişti. Ancak bundan sonra diplomatik imkânları Kiev’in ve Batının konumu yüzünden birçok açıdan sınırlandı. Bugün hem Moskova’nın hem de Washington’un diğer diplomatik alanlara öncelik verdiğini görüyoruz. Elbette bu ortamda Erdoğan da kendi diplomatik değerini artırmaya ve dikkatleri üzerine geri çekmeye çalışıyor.” (Tsargrad, 24 Şubat)
‘Matviyenko Türkiye’de’
Rusya memleketler arası arenada faal bir faaliyet yürütüyor: İstanbul’da Rusya ve ABD ortasındaki görüşmelerin tamamlanmasının çabucak akabinde bir yenisi başladı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Federasyon Kurulu (Senato — H.Y.) Başkanı Valentina Matviyenko ile görüştü. …
Türkiye’nin, bir gün evvel Ankara’yı ziyaret eden Rusya’dan bir diğer üst seviye konuğun ziyaretinin şokunu hala atlatamamış olduğuna da dikkat çekmeli: Türkiye’nin önde gelen televizyon kanalları Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un ziyareti ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmesi hakkında haberler yayınlamaya devam ediyordu.
Matviyenko’nun cumhurbaşkanıyla görüşmesi basına kapalı yapıldı ve bir saat kadar sürdü. … Valentina Matviyenko kendisine Putin’in kelamlı bildirisini iletti. Erdoğan da Rusya başkanını Türkiye’ye beklediklerini bildirdi. Üstelik, Senato liderine nazaran, Putin’i “dostum” diye andı.
Valentina Matviyenko gazetecilere şöyle dedi: “Çok düzgün bağları var, bu da birçok açıdan Rusya-Türkiye bağlantılarına, işbirliğimizin çeşitli alanlarda genişlemesine tesirde bulunuyor. Bu bağ süratle gelişiyor, bir dizi alanda da, bilhassa güç alanında stratejik iştirak düzeyine ulaştı. Sayın Erdoğan ikili gündemle yakından ilgili.”
Görüşmelerde Türkiye cumhurbaşkanı ve Senato başkanı bir dizi konuya temas ettiler. Özellikle ikili bağlar bağlamında ticaret hacminin 100 milyar dolara çıkarılması üzerine çalışmak konusunda anlaşıldı. … 54 milyar dolar eşiği daha yeni aşıldı; lakin Matviyenko, tarafların değerlendirmesine nazaran bunun kâfi olmadığını ve sorumlusunun da yaptırımlar olduğunu söyledi.
Belli ki görüşmelerin en önemli mevzularından biri Ukrayna’daki durumdu. Matviyenko’ya nazaran Türkiye cumhurbaşkanı çatışmanın tahlili için alan sunmaya hazır olduklarını söyledi. …
Matviyenko Türkiye cumhurbaşkanından Kiev’in global güç güvenliğini tahrip etmeye yönelik faaliyetlerine dikkat göstermesini istedi. Kiev, Türk Akım da içinde altyapı tesislerine ziyan verme teşebbüslerine devam ediyor. …
Geçen hafta ABD ile Rusya ortasında Riyad görüşmeleri sırasında Zelenskiy de Türkiye’ye gitti. Burada Erdoğan yeniden, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünden yana olduğunu ve bununla Kiev’in kaybettiği bütün bölgeleri geri almasının kastedildiğini söyledi. Birkaç gün evvel de Türkiye Dışişleri, Ukrayna’nın NATO’ya girmesinden yana olduklarını açıklamıştı. Uzmanların argümanına nazaran Ankara bu formda Moskova’ya Ukrayna evrakında kendisinin dışında tutulmaması gerektiği sinyalini veriyor. Siyaset bilimci Dmitriy Yelovskiy’e nazaran: “Türkiye için görüşme sürecinde kendi izini bırakmak kıymet taşıyor, çünkü Tuna havzasındaki ülkelerde, bu bağlamda Ukrayna’nın güneyinde de çok önemli menfaatleri var. Türkiye Karadeniz’de seyrüsefer ve ticaret üzerinde denetimin sağlanmasına çok uğraş harcıyor. Bu nedenle görüşme sürecine katılmak menfaatlerini kollamak bakımından onun için kıymetli.” …
Matviyenko Türkiye’de yetkililerle Ortadoğu’daki durumu da görüştü. Moskova ve Ankara Filistinliler için bağımsız bir devletin kurulmasının zorunlu olduğunda hemfikirler. 1 Mart’tan itibaren Beşar Esad’ın gitmesinden sonra yeni bir Türkiye yanlısı hükümetin çalışmaya başlayacağı Suriye üzerine de görüştüler. Türkiye’nin Suriye’deki yeni idareyle sıkı temasları var, bu nedenle Türkiye ile görüşmeler Rusya için Tartus ve Hmeymim’deki askeri üslerin geleceği açısından özellikle kıymet taşıyor. … (A. Nefedova / İzvestiya, 27 Şubat)
‘3+3 formatı’
Rusya Dışişleri Bakanlığı Moskova ve Ankara’nın Güney Kafkaslardaki işbirliği hakkında bir değerlendirmede bulundu. Bakanlık, Vestnik Kavkaz’ın başvurusu üzerine, 3+3 formatında tarafların karşılıklı işbirliğinin gelişmesi ve geleceği hakkında görüş bildirdi.
Rusya ve Türkiye Dışişleri Bakanları Sergey Lavrov ve Hakan Fidan bu hafta Ankara’da bir görüşme yapmışlardı. Görüşmede başka şeylerin yanında Güney Kafkaslardaki karşılıklı bağlar de gündeme gelmişti.
Rusya Dışişleri, Rusya’nın da Türkiye’nin de yakın komşular olarak bölgede barış ve istikrar görmek istediklerini vurguladı. Bakanlık açıklamasında şöyle denildi: “Bilindiği üzere Rusya ve Türkiye Güney Kafkaslarda yakın komşulardır. Moskova ve Ankara’nın bu bölgenin istikrarı, güvenliği ve sürdürülebilir kalkınmasında menfaatleri bulunmaktadır.”
Bakanlık açıklamasında, Moskova’nın Türkiyeli ortaklarıyla 3+3 formatındaki bölgesel işbirliği formatı çerçevesinde ortaklar biçiminde münasebette bulundukları, bu formattaki son toplantının dışişleri bakanları düzeyinde 18 Ekim 2024’te İstanbul’da yapıldığı hatırlatılıyor. Bu toplantı sonunda kabul edilen ortak komünikede iştirakçi devletlerin bölgede inanç, refah ve istikrarın tesis edilmesindeki öncü rolü ortaya koyuluyordu. Rusya Dışişleri’nin Vestnik Kavkaz’a verdiği açıklamada şöyle deniyor: “Dış müdahaleler olmaksızın ‘bölgesel meselelere bölgesel çözümler’ unsuru üzerinde çalışılması konusunda mutabık kalındığı için bu çok kıymetli bir noktadır. … Şu anda Moskova, Ankara ve 3+3 formatındaki öteki başşehirler ortasındaki temaslarda ulaştırma, ticaret, güç ve kültür alanlarında işbirliğine yönelik mutabık kalınan istikametlerde bundan sonra atılacak adımlar üzerine çalışmalar yürütülüyor.” (Vestnik Kavkaza, 28 Şubat)
‘Türkiye’nin AB’yi kurtarma planı’
Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkler Birliğin tam üyesi olursa AB’yi kurtarmayı ve önündeki bütün sorunları çözmeyi vaat etti. Halbuki ne AB’yi kurtarmaya ne de ona katılmaya niyeti var. Ankara ihtiraslı gayelerle kendi oyununu oynuyor. …
Türk başkanın dediğine nazaran “AB bu hakikatle ne kadar çabuk yüzleşirse onun için o kadar düzgün olur.”
Avrupa’nın yalnızca çıkmazda değil komanın da eşiğinde olduğuna kimsenin kuşkusu yok. Brüksel, birebir anda birden fazla krizin yaşandığı, ülkü fırtına denen bir durumla karşı karşıya.
Bu, sebeplerinden biri Avrupa’nın Rusya gazını istekli reddetmesi olan bir ekonomik kriz.
Bu, merkez güçlerin sistemsel olarak gerilemesi ve Avrupa kuşkucularının iktidara gelme tehdidiyle irtibatlı bir siyasi kriz.
Bu, Avrupa entegrasyonu kavramının ve liberal pahaların seçmenler nezdinde cazibesini yitirdiği ideolojik bir kriz.
Bu, Brüksel’in hem Moskova hem de Washington ile bağlarındaki yeni gerçeklere ahenk sağlayamadığı bir dış siyaset krizi.
Son olarak, bu bir göç krizi. AB hükümetleri “yeni gelenler” ile ne yapacaklarını samimi olarak bilmiyorlar: Hükümran ideoloji onların mecburi entegrasyonuna müsaade vermiyor ve onları hudut dışı edecek bir güç de yok.
Peki Türkiye AB’yi tüm bu zorluklardan nasıl kurtaracak? …
Ancak Avrupa’ya yalnızca siyasi İslam ideolojisini sunabilir ve bu ideolojinin Eski Dünya’nın problemlerini çözmede Avrupalıların daha aşina olduğu liberalizmden daha tesirli olması da imkânsız. …
Türkiye’nin Avrupa’ya nasıl yardım edebileceği sorusu temelden yanlış: Türkiye’nin Avrupa’ya rastgele bir halde yardım etme niyeti yok. Dahası, mevcut AB krizini AB’ye üye olmak için kullanmaya da çalışmıyor, çünkü bu “arzusunu” çoktan aştı. Türkiye’nin planı farklı ve değerli.
Rusya Bilimler Akademisi Ulusal Araştırma Enstitüsü Orta ve Sovyet Sonrası Doğu Bölümü Başkanı Vladimir Avatkov, nüfusun bir kısmının AB’ye katılmanın ekonomik yararlar, mevzuatta değişiklikler, sivil toplumun güçlendirilmesi vb. halinde getirileri olacağını umduğunu hatırlatıyor: “Türkiye için AB tarihî olarak kendi gelişimi için bir teşvik ögesi olarak kıymet taşımıştır. Fakat artık hem Türk toplumunda hem de daha da kıymetlisi Türk müesses nizamında Türkiye’nin AB’ye değil AB’nin Türkiye’ye girmesi gerektiği düşünülüyor.” …
Bu doğrultuda Ankara, mevcut Avrupa krizini kendi telaffuzlarını ilerletmek için kullanıyor. Örneğin, AB’nin Türkiye’yi terbiye etmeye çalışmaktan vazgeçmesini sağlamak. Avrupa’yı gaz ve işgücü kaynaklarına bağımlı hale getirmek. Türk diasporası ve genel olarak Müslümanlar üzere “etki ajanları” aracılığıyla AB ülkelerindeki iç süreçler üzerindeki tesirini güçlendirmek. … (G. Mirzayan / Vzglyad, 27 Şubat)
