Öcalan’ın çağrısı ve demokratik Türkiye’nin geleceği: Milliyetçilikte ileri bir dönüşüm perspektifi mümkün mü?
Abdullah Öcalan’ın çağrısı, DEM Parti ve Avukatlarından oluşan İmralı Heyeti üzerinden gönderdiği ve 27 Şubat’ta İstanbul’da kamuoyuna açıklanan davet geniş yankı yarattı.
“Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı” uzun olmasa da içeriği ve tabirleri bakımından değerli değerlendirmeler içeriyor. Birçok yanıyla pahalandırılacak olan davette temel olarak odaklanılması gereken barış ve demokratikleşme sorunu olmalıdır. Öcalan PKK’ye, tüm kümeleriyle silahları bırakması ve kendini feshetmesi daveti yaparken, tıpkı vakitte sorunu devletin ve milliyetçilerin önüne koymuş oluyor.
Heyette yer alan DEM Parti Milletvekili ve tıpkı vakitte TBMM Küme Lider Vekili Sırrı Süreyya Önder’in davet metninin Kürtçe ve Türkçe okunmasından sonra Öcalan’ın ağzından aktardığı cümle ise kıymetli. “Şüphesiz pratikte silahların bırakılması ve PKK’nin kendini feshi, demokratik siyaset ve hukuksal boyutun tanınmasını gerektirir” sözüyle, devletin atacağı adımların önümüzdeki periyoda taraf vereceği ve yeni etapların fakat bu kapsamdaki bir yol açmayla daha ileri aralara varabileceği belirtilmiş oluyor.
Her ne kadar bu son cümle metinde yer almasa da, kelamlı olarak Öcalan’dan aktarılmış oldu ve bunun devletle oluşan bir mutabakat kapsamında söz edildiğini düşünebiliriz.
Öcalan’ın bu yeni açıklaması, kendi cephesinden, birinci bildirisindeki tabiriyle “sorunu çatışmalı tabandan siyasi ve tüzel tabana çekme” manasına geliyor. Burada madalyonun bir yanı silahların bırakılması, PKK’nin kendini feshetmesiyse öbür yanı devletin siyasi ve hukuksal tabanına alan açmasıdır.
Öcalan’ın, 40 yıllık çatışmalı sürecin başlatıcı asıl aktörü olarak, böylesine büyük bir tarihî sorumluluğu üstlenerek silah bırakma davetinde bulunması, tarihî tahlilleri de içeren bir tekrar okuma süreci olarak da anlaşılabilir. Öcalan bu açıklamasıyla; yargılanması sırasındaki savunması ve uzun vakittir çeşitli yazılarıyla lisana getirdiği “demokratik ulus” yaklaşımını hem devlet, hem de kendi örgütü için bir siyasi teklife dönüştürüyor. Çıkış devri değerlendirmesi olan “sömürge” analizi ve “bağımsızlık” talepleri yerine, bir topyekün demokratik dönüşüm öneriyor. Farklı etnik ve kültürel kimliklerden halkların eşitlik temelinde bir ortada var olacağı, kendi sözcükleriyle “demokratik bir toplumun inşasına yönelik bir çağrı” yapıyor.
Ortadoğu’nun sonları cetvelle çizilmiş ülkelerinde, milliyetçi mezhepçi küçük ve otoriter iktidarları; emperyalizm tarafından kolay kolay kontrol altına alındı, kontrol altına alınma potansiyeli taşıyor, bölge iktidarları bir çok kere birbiriyle çatıştırıldı, bazen de açıkça emperyalist müdahalelere muhatap oldu. Sonuç olarak Ortadoğu halkları denebilir ki gün yüzü görmedi, baskı, kan ve şiddet eksik olmadı. Halkların istekli birliğine dayanan demokratik devletler ve farklı devletlerin barış içinde güzel komşuluk münasebetleri kurduğu yeni bir Ortadoğu, emperyalist müdahalelerin tabanını de zayıflatacaktır.
Öcalan’ın davetinin özünü, ayrılıkçı ulusal kimlik talepleri değil, toplumsal dönüşümün ortak paydasına dair bir gayret anlayışı oluşturuyor. Bu davette Öcalan, PKK’nin kuruluşunda teori, program, taktik ve strateji olarak ‘reel sosyalizm’ gerçeğinin tesirinde kaldığını, demokratik kanalların kapalı olması nedeniyle de PKK’nin geniş takviye bulduğunu kıymetlendiriyor, 1980’li yıllardaki silahlı gayret kurallarının da artık ömrünü doldurduğu tespitini yapıyor.
Bilindiği üzere Lenin tarafından ortaya konulan “ulusların tam hak eşitliği, kendi bahtını tayin hakkı, ulusların istekli birliği” başlıkları, sosyalistlerin ulusal probleme dair yaklaşımlarının çerçevesini oluşturur, temeli emekçilerin birliği önündeki ulusal önyargıların aşılmasıdır. Sosyalistler son olarak insanın insan tarafından yönetilmesinin bir aracı olarak baskı aygıtı devlete muhtaçlık kalmayacak dünya çapında bir özgürlük toplumu için çaba eder. Üstün ve hakim ulus argümanlarının, mecburî asimilasyonun olmadığı, hiçbir rengin zorla soldurulmadığı, Yaşar Kemal’in sözüyle de “bin çiçekli bir bahçe” hoşluğudur bu.
Ancak, bilindiği üzere Sovyetler Birliği ve halk demokrasisi ülkelerinde sosyalist sistemdeki bozulma, geriye dönüşler ve nihayet 1980-1990’lı yıllardaki resmi çözülüşle birlikte, sosyalizm işçiler nezdinde yaşayan bir sistem örneği olma rolünü kaybetti. Sonrası itibariyle tek tek ülkelerde sömürünün, dünyada emperyalist saldırganlığın, savaş ve çatışmaların inanılmaz arttığını, işçilerin toplumsal devlete dair kazanımlarının ve insanlığın kozmik demokratik kazanımlarının geriye gittiğini görmek de mümkün. Sosyalizmin sıkıntıları üzerine sosyalistler ortasındaki tartışmaların mazisi çok eski, gelecekte de bu tartışmalar sürecektir. O nedenle bu bahiste, bu yazıda daha fazla kelam kurmak gereksiz.
Bu yazıda Öcalan’ın daveti etrafında Türkiye ve Ortadoğu’da somut sıkıntılar ve değişim istikameti üzerine bir kıymetlendirme yapacağız.
Öcalan’ın hapsedilmeden evvel de vakit zaman silahlara veda taraflı değerlendirmeler yaptığına fakat uygun konjonktür oluşmadığına, devletin askeri operasyonlar konusundaki ısrarıyla da bu sürecin daima ileriye attığına dair kimi görüşler olmuştur. Hatta Özal’ın mevti de kuşkulu bulunmuş, bu türlü bir tahlil ihtimalini bertaraf etmek için güvenlikçi yahut çeşitli istihbarat güçleri tarafından hayatına son verildiğine dair argümanlar ileri sürülmüştür.
Öcalan’ın daveti, kapsamı itibariyle silah bırakmanın yanında, Kürt halkının kendi siyasi eşitlik taleplerini demokratik ve barışçıl yollarla tabir etme gücüne, demokratik çaba birikimine ve kazanımlarına itimat tutumu olarak da okunabilir.
Öcalan’ın silahlı aksiyonlarını sona erdirmesi ve örgütü feshetmesiyle, şiddetten arındırılmış bir ortamın yaratılması önerisi, iktidarların “terör” gerekçeli devlet şiddetinin, hudut ötesi operasyon yapma rahatlığının, içerideki baskı ortamının da münasebetini ortadan kaldıran bir adım olarak anlaşılmalıdır.
Çağrı, Kürtler için ayrılığı değil, tüm halklarla birlikte ortak demokratik gelecek inşa etmeyi öneren bir perspektife işaret ediyor. Ayrıyeten davetin, sırf Kürtlerin değil, tüm Türkiye halklarının özgürlük ve eşitlik çabasının daha güçlü bir biçimde temsil edilmesinin imkanlarını genişletme sonucu da olacaktır. Bu açıdan emek eksenli siyasetler önündeki zorlukların aşılmasında olumlu bir rolü olabilir.
ÖCALAN’IN DAVETİNE TÜRK MİLLİYETÇİLERİ NASIL CEVAP VERECEK?
Bu yeni periyoda dair Türk milliyetçiliğinin nasıl bir tavır sergileyeceği kıymet kazanıyor. Bu sürecin MHP lideri Bahçeli’nin çağrısıyla başladığı biliniyor. Öbür bir ‘Türklük sözleşmesi’ tartışmalarının da ucundan başladığı düşünülürse, bu gelişmenin MHP ve onun etrafında odaklanan bölümler tarafından nasıl ilerletileceği merak konusu.
Türk milliyetçiliğinin emperyalist işgale karşı kurtuluş çabasının şekillendirdiği “mazlum ulus” milliyetçiliği ekseninde bir yanı olduğu kadar, imparatorluk bakiyesi Anadolu’yu kaybetme kaygısının da beslediği bir ruh hali içinde tüm farklı ulus kimlikleri üzerinde hakimiyet kurma, üstün ulus kimliği manasında “şoven Türk milliyetçiliği” yanı da atlanamaz. Birinci ve ikinci paylaşım savaşı yıllarında Almanya ile kurulan münasebetler, bu şoven milliyetçiliği besleyen bir rol oynamış, 40 yıllık çatışmalı süreç de bu tıp milliyetçiliğin kitle tabanını genişletmiştir.
Güncel durumda gitgide otoriter-ceberrut devlet uygulamalarının çıtasını daima yükselten AKP aykırılığı ve laiklik hassasiyeti etrafında da öteki cins bir milliyetçi siyasetin tabanı genişlemiştir. Ayrıyeten son yıllarda milyonlarca sığınmacı gerçeğiyle karşı karşıya kalınması, ekonomik ve kültürel sıkışmışlık içindeki halk kısımlarında bu çeşit milliyetçi siyasetlerin güçlenmesi sonucunu da doğurmuştur. Bu yer, AKP zıddı milliyetçi kısımlarla toplumsal demokrat kesitler ortasında muhakkak ölçüde yakınlaşmanın da mayası olmuştur. Lakin ‘solcu-ulusalcı’ kısımların Kürt probleminde barış ve demokratikleşeme konusundaki tavrı ve son davet karşısındaki farklı refleks ve tavırları da öbür bir yazı konusu olabilir.
Bu yazıda sağcı-milliyetçi kısımların duruşu üzerinde durmaya devam edelim. AKP tersi milliyetçiliğin siyasal temsilcileri durumundaki Ümit Özdağ ve Müsavvat Dervişoğlu üzere isimlerin süregelen telaffuzlarına bakıldığında; inkar ve asimilasyoncu yaklaşımla kendi hakim Türkçü milliyetçiliklerini dayatmakta ısrar edecekleri görülüyor. Lakin bu anlayış 21. yy’da Türkiye’ye ve Türk halkına da hiç bir yarar sağlamayacak, Türk-Kürt tüm kimliklerden halkın ekmek, demokrasi, özgürlük taleplerini karşılamaktan ve milletlerarası planda savaş siyasetlerinin sürdürülmesinin risklerini anlamaktan uzak duruyor.
Milliyetçi kısımların karşılaştığı en büyük zorluk, kendi geçmişleriyle yüzleşmek ve milliyetçi endişelere yaslanmak dışında siyaset araçlarına sahip olmamakla yakından ilgili. Milliyetçi telaffuzun, ırkçılığa varan Türkçülük anlayışını aşamayan bir kısmın, Öcalan’ın sunduğu yeni tahlil teklifiyle, süreçte yaralanmış Türk ve Kürt kardeşliğini tekrar inşa etme, iki halkın birlikte gelişme imkanlarını kavramaktan uzak olduğu görülüyor.
Şoven milliyetçiliğin ve çatışmalı sürecin beslediği Susurlukvari çeteleşme mahfillerinin de yeni süreçten mutlu olmamaları, kaygılı olmaları anlaşılır bir durumdur. Lakin, Türk halkının çoğunluğunun da bu türlü milliyetçi reflekslerin, Türk halkına en büyük ziyanları verdiğini anlayacak bir aklı selim içinde olacağını düşünmek için çok sebep var. Gezi’de hafızalara kazınmış çoğulcu fotoğraf, ortak gelecek için halkların en güç vakitlerde el ele verebileceğini gösteren son örneklerden biri olmuştur.
Bahçeli ve bir kısım milliyetçi etrafın ve birebir vakitte devlet içindeki belli güçlerin tam da bu perspektifle birtakım ataklar yaptığı görülüyor. Tam olarak sistematize edilmiş ve kamuoyu ile paylaşılmış kanılar olmasa da bir yeni Türklük ve yeni Türkiye stratejileri kapsamlı çalışmaların yürütüldüğünü gösteren emareler olduğunu düşünebiliriz.
Türk milliyetçileri için Öcalan’ın bu daveti, yalnızca etnik kimliklere dayalı egemenlik anlayışını değil, birebir vakitte kendi tarihî miraslarıyla da yüzleşmelerini zarurî kılıyor. Bu bağlamda, milliyetçi fikrin, toplumsal eşitlik ve demokratik pahalarla uyumlu yeni bir perspektif geliştirme gerekliliği ortaya çıkmaktadır.
Milliyetçi bölümler için bu yeni teklifle olumlu manada ilişkilenmek epeyce kuvvetli bir süreç olacaktır. Lakin bu gelişmeye bigane kalmaları pek muhtemel değil. Halkların inkarına ve bir kimliğin yüceltilip, tıpkı topraklarda yaşayan ve tarihsel kader birliği yapmış halkları yok sayan inkarcılığın aşılması ile yeni bir safhaya ulaşmanın imkanları yaratılabilir.
Dolayısıyla devrin temel sorusu: Türkiye’nin demokratik geleceği için mevcut dar ve milliyetçi perspektifin ötesine geçilecek mi, olmalıdır. Bu sorular, sadece Kürtler ve Türkler ortasındaki ilgileri değil, birebir vakitte inançlar alanını ve Alevileri de kapsamak üzere tüm Türkiye’nin toplumsal yapısını ve kültürel çeşitliliğini yine şekillendirecek bir içsel sorgulamayı da beraberinde getiriyor.
Öcalan’ın davetiyle oluşan sorulara verilecek cevaplar, Türkiye’nin demokratikleşme sürecinin ve halkların ortak geleceğinin nasıl şekilleneceğine dair belirleyici olacaktır. Çünkü Öcalan’ın önerdiği dönüşüm, sırf bir halkın değil, tüm Türkiye halklarının ortak çabasının yerine katkı sunacaksa, bu, halkların birleşik bir biçimde demokrasiye gerçek atacakları adımların gücüyle mümkündür. Ve bu sürecin sonunda, Türk milliyetçiliği üzere dar perspektiflerden öte, daha kapsayıcı ve özgürlükçü bir toplumun temelleri atılabilir. Bu tarafta ilerleme sağlanabilirse, bu değişim, halkların eşit haklar ve özgürlükler temelinde bir ortada var olabileceği demokratik bir toplum kurmanın imkanlarını genişletir.
Sonuç olarak, Öcalan’ın daveti, halkların birlikte çatışma sürecinden uzaklaşarak rahat bir nefes almasına imkan yaratacaktır. Davet, silahtan ve şiddetten arındırılmış bir sürece taban yaratırken, yeni devrin siyasi atmosferinin demokratik ve hukuksal tabanda değişimi için kıymetli imkanlar yaratıyor. Bunun kıymetlendirilmesi için başta devlet ve PKK olmak üzere tüm toplumsal kısımlara sorumluluklar yüklüyor.
Türkiye’nin tüm halkları için ortak bir geleceğin inşasına dair fırsat sunmakta olan bu davet, kendi tabanı içinde değerlidir. Mevcut dar ve milliyetçi perspektiflerin aşılması; halkların birleşik çabasının imkanlarını genişletecek, işçiler, fakirler, bayanlar ve gençler ortasındaki ulusalcı önyargıların aşılmasını sağlayacak, talepler etrafında ortak uğraşın büyütülmesine katkı sunacaktır. Demokratik bir Türkiye’nin temelleri, fakat halkların eşitlik, özgürlük ve adalet temelinde birlikte hareket etmesiyle atılabilir. Daha ilerisi için ise yer ve imkan yaratacaktır.
