Kamuoyu araştırmacıları yorumladı: Bahçeli teklifinde, Erdoğan sessizliğinde ne kadar direnecek?
ANKARA – MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’nin PKK lideri Abdullah Öcalan’a “Örgütü lağvet, TBMM’de DEM Parti kümesinde konuş” demesi ve “Ne Kandil ne de Edirne; adres İmralı’dan DEM’e uzansın” daveti, siyasetin ana gündemi oldu.
Bahçeli’nin bu çıkışının akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan akıllardaki sorulara yanıt olacak netlikte bir açıklama gelmedi. İki başkan ortasında kriz olduğundan yeni bir tahlil sürecinin örüldüğüne kadar çok fazla yorum yapıldı.
Yaklaşık bir aydır devam eden bu süreçte verilen iletilerin ne manaya geldiğini, Bahçeli’nin amacının ne olabileceğini, siyasi partilerin tavırlarını, tüm bu sürecin seçmen üzerindeki mümkün tesirlerini kamuoyu araştırmacılarına sorduk.
KÖMÜRCÜ: İKTİDARIN TAKTİK ATAĞI
Yöneylem Araştırma Genel Koordinatörü Derya Kömürcü, süreci Orta Doğu’daki gelişmeler, milletlerarası münasebetler, anayasa ve demokratikleşme vaatleri üzere başlıklar bağlamında ele almanın mümkün olabileceğini söyledi fakat iktidarın bugüne kadarki pratiklerine de dikkat çekti. Kömürcü, “Bu iktidarın bugüne kadar attığı adımların sonuçları açısından baktığımda ‘Bu iktidarı bir gün daha fazla sürdürmeyi sağlayacaksa bu bizim için kârdır’ mantığıyla yaklaştığını düşünüyorum. Münasebetiyle bugün biraz daha sıkışmış bir iktidarın bu sıkışıklığı açmak için ortaya koyduğu taktik bir atak olarak değerlendiriyorum” dedi.
ÇAĞRI OLARAK DA KALABİLİR, PRATİĞE DE DÖNÜŞEBİLİR
İktidarın bu taktik atağının nereye evrileceğine dair tespit yapmanın sıkıntı olduğunu belirten Kömürcü, “Elimizdeki tahminen de tek bilgi İmralı’ya yapılan davet. Bunu devletin bütünü nasıl karşılıyor; bilmiyoruz. Erdoğan bu hususta çok net iletiler vermiyor. Bu bir davet olarak da kalabilir, pratiğe de dönüşebilir. Lakin bunu pahalandırmak için kâfi data yok” sözlerini kullandı.
ERDOĞAN ŞUURLU OLARAK SESSİZ KALIYOR
Erdoğan’ın Bahçeli’nin çıkışına dair net bildiriler vermemesine ait Kömürcü, şu sözleri kullandı: “Erdoğan’ın bilgisi olmadan bu türlü bir sürecin başlatılma ihtimali kelam konusu olamaz. Tahminen davetin hangi seviyede yapılacağına dair bir fikri yoktu. Lakin bu sürecin 31 Mart mağlubiyetinin çabucak akabinde alttan alta başlatıldığı, çeşitli görüşmelerin yapıldığı anlaşılıyor. 7 Haziran seçimlerinin akabinde da misal bir süreç yaşadık. Erdoğan mağlubiyetlerinin akabinde yeni stratejiler geliştirmek ve onları yürürlüğe koymak konusunda becerikli bir isim. Burada da şuurlu olarak sessiz kaldığını, kamuoyunun reaksiyonunu tarttığını düşünüyorum. Muhalefet içinde ortaya çıkan tansiyonları ve çatlakları, ülke gündeminin nereden nereye geldiğini kıymetlendirecek olursak Erdoğan’ın şu anki tablodan mutlu olduğunu düşünüyorum.”
‘ERDOĞAN’IN TEKRAR ADAYLIĞI İÇİN’ YORUMUNA KATILMIYORUM
Tüm bu tartışmaların Erdoğan’ın tekrar aday olmasını sağlayacak bir anayasa değişikliğinin kapısını aralamak için yapıldığı yorumuna katılmadığını belirten Kömürcü, “Ben o kadar kolay olmadığını düşünüyorum. Erdoğan’ın yine aday olmasının çok daha kolay sağlayabilecek yollar bulabilirler” dedi.
MUHALEFETİN ÜÇ DAMARA BÖLÜNME RİSKİ
Bahçeli’nin çıkışıyla birlikte muhalefet partileri ortasında bir çatlak oluşması potansiyelinin açığa çıktığını söz eden Kömürcü, “2023 seçimlerinden sonra en büyük risk muhalif seçmenlerin dağılması, bölünmesiydi. Hatta 31 Mart’a bu türlü gidildi lakin 31 Mart’ta bu seçmenler CHP’li adaylar etrafında birleşti. CHP birinci parti oldu, bu risk ortadan kalktı. Fakat artık muhalefet içinde yeni bir milliyetçi damar yaratılıyor. İYİ Parti, Zafer Partisi; CHP içinde daha ulusalcı, milliyetçi olarak tanımlayabileceğiniz bir kesim. Onun tam karşısına da Kürt siyasetini koyacak olursak muhalefetin üç damara bölünme riski görülüyor. CHP idaresi, ‘bunlardan hangisine yaklaşırsa başkasından uzaklaşır’ üzere bir tabloyla karşı karşıya” diye konuştu.
MHP’DE ÖNEMLİ BİR KAYBA YOL AÇMAZ
Bahçeli’nin çıkışının MHP tabanına nasıl yansıyacağına dair öngörüsünü aktaran Kömürcü, “MHP’de önemli bir kayba yol açacağını zannetmiyorum. MHP oyları kemikleşti. MHP nereye yaklaşırsa yaklaşsın yüzde 10’a yakın kesim varlığını sürdürüyor” dedi.
CHP’DEN İYİ PARTİ VE ZAFER PARTİSİ’NE YÖNELİM OLABİLİR
Son süreçte İYİ Parti küçülürken, ÂLÂ Parti seçmeninin CHP’ye kaydığını belirten Kömürcü, “Son açıklamalar, DEM’le CHP’nin daha yakın görünüyor olması üzere gelişmeler bu seçmenlerin bir kısmının İYİ Parti ya da Zafer Partisi’ne yönelmesine yol açabilir” değerlendirmesini yaptı.
MİLLİYETÇİ DALGANIN YÜKSELME POTANSİYELİ
Milliyetçi bir dalganın yükselme potansiyeli bulunduğunu söz eden Kömürcü, “Bir yandan ekonomik bir kriz var, toplumda çok önemli rahatsızlıklar var ancak buna karşı sol bir dalga yükselmiyor. Son gelişmelere karşı da daha milliyetçi bir yerden karşılık veriyor Türkiye siyaseti” dedi.
GİRASUN: SÜRECİN BAHÇELİ ELİYLE BAŞLATILMASI İSTENİYOR
Rawest Araştırma Yöneticisi Roj Girasun, Bahçeli’nin DEM Partililerle tokalaşarak başlattığı sürecin bütününe dair “Bahçeli’nin ısrarı aslında bir süreçin Bahçeli eliyle başlatılmak istendiğinin yahut başlatıldığının işareti” dedi.
BAHÇELİ’NİN İLETİLERİ NE SÖZ EDİYOR?
Bahçeli’nin son konuşmalarının birtakım birinciler barındırdığını kaydeden Girasun, MHP başkanının bildirilerini şöyle yorumladı:
“Bahçeli birinci kere Türkler ile Kürtleri iki başka millet olarak nitelendirdi. Kürtleri bir etnisiteden çok bir millet olarak tanımlamaya başladı. Ayrıyeten Bahçeli bir büyük anlatı kurdu ve bu büyük anlatı tarihî bir art plandan besleniyor. Bu tarihî art plan Türkiye’nin gelecek yüzyılında Kürt sıkıntısıyla ilgili bir yaklaşım ve vizyon içeriyor. Bahçeli’nin devletin bu sürece neden gereksinim duyulduğuna dair soruya da bir karşılığı var. Bölgesel gelişmelerin Türkiye’ye beklenen yansımalarının Kürt sorununa dair içerideki riskleri artırabileceğine dair bir kanaati var. O sebeple de Türkiye’deki Kürt sıkıntısının silahsızlanma boyutunun bir an evvel bitirilmesi gerektiği kanaatinde.”
BAHÇELİ ERDOĞAN’IN BİR DAHA SEÇİLMESİNİN YOLUNU, SORUNU ÇÖZERSE AÇIYOR
Bahçeli’nin anayasayı değiştirmek ve cumhurbaşkanının misyon mühletini uzatmak için bu türlü bir atılımda bulunduğu yorumuna katılmadığını belirten Girasun, şunları söyledi:
“Geçen hafta küme toplantısında Erdoğan’ın bir devir daha seçilebileceğine dair davet yaptı lakin bu, ‘Bu sıkıntıyı çözelim ki Erdoğan bir periyot daha seçilsin’ daveti değildi. Tersine Erdoğan’a ‘Bir devir daha seçilmek istiyorsan bu sorunu çöz’ davetiydi. Kanaatimce Bahçeli, Erdoğan’ın bir devir daha seçilmesinin yolunu sürece dahil olursa, bu sorunu çözerse açıyor. Bu bir teklif. Erdoğan’a onu fakat bu türlü bir durumda destekleyeceğini açıklıyor. Zira Bahçeli’nin az evvel de söz ettiğim üzere daha bir büyük anlatısı var Kürt problemine ve bölgesel dinamiklere dair. O yüzden de bu teklifinde ısrarcı olmaya devam ediyor.”
ERDOĞAN VE BAHÇELİ ORTASINDA İKİLİK
Bahçeli’nin açıklamalarının akabinde Erdoğan ve Bahçeli ortasında bir uyuşmazlık gözlemlediğini belirten Girasun, “Bu sürecin Erdoğan olmadan yürütülmesi çok mümkün görünmüyor. Fakat ‘nasıl’ ve ‘ne kadar’ sorularına dair Cumhur İttifakı içerisindeki başkanların vereceği karşılıklar değişiyor. Bu sebeple bir ikiliğin oluştuğu kanaatindeyim” diye konuştu.
BAHÇELİ TEKLİFİNDE, ERDOĞAN SESSİZLİĞİNDE NE KADAR DİRENECEK?
Erdoğan’ın Bahçeli’nin konuşmalarını sessizlikle geçiştirdiğini, Bahçeli’nin cümlelerine sahip çıkmadığını ve ‘topu orta alanda sürdüğünü’ söyleyen Girasun, “Bahçeli’nin Erdoğan’ı kendi durduğu yere ikna etmeye çalıştığını görüyorum. Cumhurbaşkanı bu hafta da sessizlikle geçiştirecekse ve bir konum almayacaksa bu kafalarımızdaki soru işaretleri artacak. Bahçeli’nin teklifinde ne kadar direteceği, Erdoğan’ın da sessiz kalmak konusunda ne kadar direneceğini göreceğiz. Önümüzdeki birkaç hafta Türkiye siyaseti için en kritik devirlerden biri olarak ilerleyecek” dedi.
KÜRT TOPLUMUNDA TAHLİL BEKLENTİSİ VAR ANCAK EN GÜÇLÜ HİS TASA
Sürecin Kürt seçmendeki yansımalarını yorumlayan Girasun, “Kürt toplumunda en güçlü hissin ‘kaygı’ olduğunu söyleyebilirim. Fakat öbür taraftan Kürt toplumunda bir tahlil beklentisi de var. Buna dair bir sorunun konuşulması bir heyecan yarattı. Fakat natürel bir yandan süreç konuşulurken öbür taraftan kayyımlar atanıyor. Bu da bu türlü bir sürece dair hislerin güçlenmesini, Bahçeli’nin davetlerinin gerçek görülmesini engelliyor” tabirlerini kullandı.
AKSOY: BAHÇELİ’NİN TEK MOTİVASYONU ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
Aksoy Araştırma kurucusu Ertan Aksoy ise Bahçeli’nin çıkışının tek motivasyonunun anayasa değişikliği olduğunu söyledi. Son küme toplantısında Bahçeli’nin de bu niyeti açıkça lisana getirdiğini kaydeden Aksoy, “Ben bu çıkışı en başından itibaren anayasa değişikliği için uzlaşma daveti olarak görüyorum” dedi.
İKTİDAR KANADI BU TIP ÇIKIŞLARI GÜZEL PLANLIYOR
Bahçeli’nin bu kadar yüksek tonda bir çıkış yapmasının kendi tabanında nasıl bir tesir yaratabileceğine dair konuşan Aksoy, “İktidar kanadı bu çeşit çıkışları âlâ planlıyor. İsrail’in insanlık hatası işlediği bir periyotta İsrail tehdidinden bağlayarak barış ismi altında bir davet yaptılar. Kendi tabanını uygun tanıyor ve aslında kendi tabanına reddedemeyeceği bir teklif sunmuş oluyor. ‘İsrail tehdidi var, bu tehdide karşı bunu yapmamız gerekiyordu’ diyor” tabirlerini kullandı.
ERDOĞAN’IN SUSKUNLUĞU MECBURİLİK DEĞİL STRATEJİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Bahçeli’nin çıkışından sonra sessiz kaldığı yorumunu kıymetlendiren Aksoy, Erdoğan’ın tavrının siyasal tecrübesini gösterdiğini tabir etti. Aksoy, “Erdoğan çok büyük tahribat yaratabilecek bu tartışmayı kendi siyaseti açısından inançlı alan olan MHP’ye bırakıyor. Yani suskunluk bir mecburilik değil, bir strateji ve bir tercih. Hem süreç yürümüş oluyor hem de böylesine riskli bir bahsin maliyetini üstlenmemiş oluyor. Erdoğan’ın siyasi tecrübesine dair de güçlü bir örnek” dedi.
BAHÇELİ’NİN ÇIKIŞI TABANINDA BÜYÜK HASAR YARATMADI
Bahçeli’nin çıkışıyla başlayan sürecin Cumhur İttifakı tabanında kısmen bir hasar vereceğini lakin düşünüldüğü kadar büyük bir hasar oluşmayacağını kaydeden Aksoy, “Cumhur İttifakı tabanında bundan sonraki süreçte nasıl bir tesir yaratacağı muhalefetin alacağı tavra da bağlı. Milliyetçi partilerin nasıl bir kamuoyu oluşturabileceği değerli. Ne kadar net, düz, yalın bir anlatımla yüksek bir itiraz lisana getirecekler? Cumhur İttifakı tabanına ne oranda hasar vereceğini bunların hepsi belirleyecek. Şu an çok büyük bir hasar vereceğini düşünmüyorum. Ancak elbette somut adımlar atılırsa farklı bir gidişatla karşılaşırız. Şu anda Öcalan’ın özgür kalması üzere bir tartışma var; bu evrede iktidara dönük yakıcı bir tesir yok. Ancak somut adımlar atılırsa olur” tabirlerini kullandı.
CHP GERÇEK BİR SINIRDAN GİTTİ
Cumhuriyet Halk Partisi’nin tavrını da kıymetlendiren Aksoy, “CHP’nin milliyetçi bir politikayı benimseyip topyekûn itiraz etmesini, sorunu reddetmesini bekleyen bir kesim vardı tabanında. Fakat CHP milliyetçi bir parti üzere topyekûn itiraz etmek yerine sosyal demokrat bir parti üzere evvel sorunu gündeme getiren, bahsin Kürt toplumunun eşit yurttaşlık sorunu olduğunu söyleyen bir yerden yaklaştı. Bence hakikat bir çizgiden gitti” tabirlerini kullandı.
