İnsanın en derin korkuları: Nosferatu
“Nosferatu”nun kıssasını çok ayrıntılandırmaya gerek yok zira sinema, aslında Bram Stoker’ın ‘Dracula’ romanının bir uyarlaması olarak epeyce bilinen bir imal. F. W. Murnau’nun 1922’deki yepyeni sineması, sinemaya bu dehşet başyapıtını aktararak bir periyodun sinematik estetiğini yaratmıştı. Robert Eggers’ın yeni “Nosferatu” versiyonu da Murnau’nun temel öyküsünü ve karakterlerini takip ediyor.
Robert Eggers’ın sineması, mutlaka tanımlanması sıkıntı bir alanı kapsıyor. Dehşet, onun sinemalarında sırf bir araç; asıl odak noktası, izleyiciyi atmosferle, karakterlerle ve vaktin sonlarını zorlayan anlatılarla yakalamak. Eggers’ın hedefi sadece korkutmak değil, izleyiciyi içsel bir seyahate çıkarmak üzere görünüyor. “The Lighthouse”, bu bağlamda sahiden öbür bir düzeyde. Klâsik anlatı kalıplarını kıran ve vaktin, yerin ötesine geçen yapısı, sineması o denli bir noktada bırakıyor ki onu rastgele bir cins kategorisine koymak neredeyse imkansız. Kaygı tipine uzaklıklı biri olarak, “The Lighthouse”un tesiriyle “Nosferatu”yu izleme kararım, Eggers’ın endişe anlayışını daha derinlemesine keşfetmeye yönelik bir adımdı. “Nosferatu”, dehşetin klasik bir temsilcisi olsa da Eggers’ın yorumunu izlememek olmazdı.
KARANLIĞIN SONLARINDAKİ KORKU
“Nosferatu”, çağdaş manada korkutuculuğu farklı izleyiciler için farklı biçimlerde karşılayabilecek bir imal. Bazılarına nazaran dehşet, sinemada vurgulanan derin atmosferde gizli. Fakat, “Nosferatu”nun bana etkileyici gelen tarafı daha çok sanatsal tarafıydı. Eggers, korkutmayı direkt hedeflemeden, izleyicinin aklında uzun mühlet kalacak sahneler yaratıyor. Onun cihanında vampirler sırf fizikî varlıklar değil, daha çok gölgelerin ve karanlığın içinde büyüyen kötülüklerin simgesine dönüşüyor. Sinema, bu berbatlığın vefatla beslendiği karanlık bir hayat döngüsünü ortaya koyuyor. Burada, kaygının yalnızca varlıkların üzerine sıçrayıp onlara saldırmasından ibaret olmadığını, daha derin bir tehdit olarak insan tabiatının ve karanlığın hudutlarında gizlendiğini görüyoruz.
Öte yandan, sinemanın içinde bilinmeyen kalan erotik temayı da vurguluyor Eggers. Burada, Batı’nın “öteki”yi fetişleştirme eğilimiyle birleşen, vebayı taşıyan fare sürülerinin simgelediği dışsal enfeksiyon korkusu, insan tabiatının en karanlık yanlarını yüzeye çıkarıyor. Eggers, bu terslikle insanın primal dilek ve kaygılarına dair kozmik bir lisan kuruyor: Cinsel akın, vefat, ve arzu… Hepsi tıpkı Freudyen id kaynağından besleniyor.
“Nosferatu”, insanın en derin kaygılarını da derinlemesine işliyor. Savaş, hastalık ve meczupluk üzere üniversal korkular, Eggers’ın görsel estetiğiyle güçlü bir biçimde lisana geliyor. Sinema, bu kaygıları yalnızca anlatmakla kalmıyor, tıpkı vakitte atmosferiyle bu kaygıların derinliğini ve izleyicideki yankısını da yaratıyor. Gölgeler, karanlıklar ve asimetrik kompozisyonlar, izleyiciye daima bir tehdit hissi verirken, birebir vakitte kaygıların yüzeyin altındaki karanlıkta nasıl büyüdüğünü de gösteriyor. Berbatlığın karanlıktan beslenmesi, sinemadaki endişelerin salt bir dış tehditten çok, insanın içindeki karanlıkla irtibatlı olduğuna dair güçlü bir metafor.
BİR KAYIP VE ARAYIŞ HİKAYESİ
Filmde hayatın ve mevtin sonları ortasındaki boşluk, ölümsüzlerin varoluşsal bir çıkmaza girmesine sebep oluyor. Orlok ve öteki karakterler, ölümsüzlüklerini büyük bir boşluk içinde sürdürürken, mevtten sonraki hayatları hakkında rastgele bir ipucu verilmiyor. Bu, “Nosferatu”yu tıpkı vakitte bir kayıp ve arayış öyküsüne dönüştürüyor; zira sinema, ne mevti ne de hayatı tam manasıyla sunuyor. Sonuç olarak, izleyiciye yalnızca varoluşun karanlık ve kasvetli bir istikameti bırakılıyor, ömrün kendisi üzere.
“Nosferatu”, finale hakikat yaklaşırken izleyiciyi alışılmadık bir yola sokuyor. Son yüzleşmeye kadar devam eden kıssa, klasik bir katil ve kahraman temasıyla ilerlerken, Eggers’ın sinemasındaki anlatı öteki bir istikamete kayıyor. Bayan kahramanın Orlok’la olan çabası, yalnızca bir kurtuluş arayışı değil, tıpkı vakitte acı ve zevkin iç içe geçtiği, neredeyse mistik bir tecrübeye dönüşüyor. Bu an, geçmişin sıkışmış, tıkanmış vaktine karşı bir çeşit uyanış üzere. Acı ve zevkin akışındaki bu derin, içgüdüsel çatışma, sırf karakterlerin değil, izleyicilerin de duyusal sonlarını zorluyor. Eggers’ın sinemasındaki ham açlıklar, insanın en derin dürtülerini simgeliyor. Bu, bir manada, şimdiki vakte dair bir farkındalık yaratıyor; izleyici, karakterlerin yaşadığı travmalarla yüzleşirken, kendisini de bir cins uyanışın içinde buluyor. Bu, tıpkı bir duşun sonunda yaşanan keskin bir farkındalık üzere, insanın bilinçaltındaki en karanlık yerlerle yüzleşmesinin bir yansıması.
