Ekonomi Dünyası: Enflasyon canavarı dize geldi sırada daha hızlı büyüme var
Dünya iktisadı yükselen enflasyonu denetim altına aldı üzere görünüyor lakin büyümede önemli meseleler var. Son 40 yılın en yüksek enflasyonunun yaşandığı periyot sakinlik olmadan atlatılsa da bilhassa dünyanın belli bölgelerinde önemli problemler yaşanıyor.
Küresel belirsizlik düzeyinin yüksek olması, finansal türbülans riskleri, gümrük tarifelerinin ve memleketler arası ticarete yönelik başka kısıtlamaların artması, kamu borcunun artışından kaynaklanan artan meseleler, kimi ülkelerin büyümeyi hızlandıran, üretkenliği arttıran reformlardan kaçınması, mali tedbirleri almaması, dünyanın birçok yerinde yaşlanan ve küçülen nüfus, ve iklim değişikliği beraberinde düşük büyümeyi getiriyor.
Küresel manşet enflasyonun, 2023’te yıllık ortalama yüzde 6,7’den 2024’te yüzde 5,8’e ve 2025’te yüzde 4,3’e düşmesi ve gelişmiş iktisatların, gelişmekte olanlara oranla enflasyon maksatlarına daha erken ulaşması bekleniyor.
Merkez bankaları ekonomileri canlandırmak için enflasyonun artık denetim altında olduğunu varsayarak faiz indirmeye başladı. ABD Eylül ayı enflasyonu yüzde 2,4’e düştü, Euro bölgesinde ise manşet enflasyon yüzde 1.8’e düştü. Enflasyonu düşüren dünya ekonomileri artık daha süratli ve kaliteli büyümeyi sağlamanın yollarını arıyor.
KÜRESEL İKTİSAT ‘GENEL OLARAK DAYANIKLILIK’ GÖSTERDİ
Uluslararası Para Fonu’nun Dünya İktisadının Görünümü (WEO) Ekim raporunun açılış paragrafında, global iktisadın yüzyılda bir görülen bir salgın, çatışmaların patlak vermesi, besin ve güç krizleri ve hükümetlerin artan harcamaları karşısında “genel olarak dayanıklılık” gösterdiği belirtiliyor.
Önümüzdeki beş yıl için global iktisada dair büyüme beklentileri, on yıllardır en düşük oran olan yüzde 3,1 ve 3,3 ile yetersiz kalmayı sürdürüyor. Çin’in giderek zayıflayan performansı, Latin Amerika ve Avrupa ekonomilerinin berbatlaşması fren yapan global iktisadın olumsuz ögeleri…
IMFye nazaran, global iktisat, enflasyon düşürme süreci boyunca alışılmadık derecede dirençli kaldı ve beklentilerin tersine resesyona girmedi. Büyümenin 2024 ve 2025’te yüzde 3,2’de sabit kalması öngörülüyor. Gelişmiş ekonomiler bu yıl ve gelecek yıl yüzde 1,8 büyüyecek, gelişmekte olanlar ise bu periyotta yüzde 4.2 büyüme gösterecek.
Gelişmiş ekonomilere bakacak olursak; ABD bu yıl yüzde 2,8 ile başkalarına nazaran güçlü bir büyüme gösterecek, gelişmiş Avrupa ekonomileri de bu yıl yüzde 1, gelecek yıl da yüzde 1,4 ile resesyona girmese de iktisatta uyuşuk süreci sürdürecekler.
Her vakit başta Çin olmak üzere yüksek büyüme performansı ile global ekonomiyi kurtaran gelişmekte olan ülkeler fren yapmaya başladı. Bunda 2006-15 ortasındaki ortalama yüzde 9 büyüyen Çin iktisadının, bu yıl yüzde 4,8 gelecek yıl yüzde 4,5 ile yavaşlayacağına dair öngörülerin büyük hissesi var.
YAPAY ZEKA SÜRECİ ASYA EKONOMİLERİNE DAYANAK OLDU
Ancak yeniden de gelişmekte olan Asya ülkeleri bu yıl yüzde 5,3 ve 2025’te yüzde 5 büyüme ile gelişmekte olan dünyadan daha süratli büyüme gösterecekler. Yapay zekaya yapılan değerli yatırımlarla yönlendirilen yarı iletkenlere ve elektronik aygıtlara olan talebin artması Asya’da büyümeyi desteklerken varsayımların yükseltilmesini de sağladı.
Asya iktisadının yıldızı Hindistan olacak, bu yıl yüzde 7, gelecek yıl yüzde 6,5 büyümesi bekleniyor. Başka yandan Vietnam ve Kamboçya da yüzde 6 düzeyinde büyüme süratiyle öne çıkıyor.
Çin’in yanında bilhassa Latin Amerika bölgesine ait beklentiler de kötüleşiyor. Gelişmekte olan ekonomilerde, emtiaların (özellikle petrol) üretiminde ve nakliyesinde yaşanan aksamalar, çatışmalar, iç karışıklıklar ve çok hava olayları, Ortadoğu ve Orta Asya ile Sahra Altı Afrika’nın büyüme görünümünde aşağı istikametli revizyonlara yol açtı.
TÜRKİYE’DE BÜYÜME ORTALAMANIN ALTINA İNECEK
IMF’ye nazaran, Türkiye’de, büyümenin 2023’teki yüzde 5,1’den 2025’te yüzde 2,7’ye düşmesi bekleniyor. Bu yavaşlama, 2023 ortasından bu yana mali ve mali siyasette sıkılaşmaya geçişten kaynaklanıyor. IMF bilgilerine nazaran, Türkiye’nin 2024 ile 2029 ortasındaki büyüme performansı, gelişmekte olan ülkelerin ortalamasının altında kalacak.
Özellikle bu yıl yüzde 3, gelecek yıl yüzde 2.7’lik büyüme suratı; bırakın yüzde 4,2 büyüyecek gelişmekte olan ekonomileri dünya iktisadının yüzde 3,2 olarak öngörülen mütevazi suratının bile gerisinde kalacak. Türkiye’nin 2006 ile 2015 yılları ortasındaki ortalama büyüme suratı da yüzde 5,1 ve önümüzdeki yıllarda da bu oranın oldukça altına iniliyor.
ÇİN ARTIK YÜZDE 5 MAKSADINI BİLE YAKALAMAKTA ZORLANIYOR
Bu noktada Çin iktisadının performansı ehemmiyet kazanıyor. Zira Çin geçmiş yıllarda dünya iktisadı sakinlikte iken yüzde 2006-15 ortası ortalama yüzde 9,6 ve 2016 ile 2019 ortası yüzde 6’nın üzeri büyüme süratiyle dünya bu durumu telafi eden dev bir ekonomik güçtü. Artık resmi gaye olan yüzde 5 büyümeyi gerçekleştirmeye çalışıyor.
Son olarak bu yılın üçüncü çeyreğine ait hayal kırıklığı yaratan yüzde 4,6 büyüme verisi açıklandı. Bu 2023’ün birinci çeyreğinden bu yana en düşük büyüme oranı. Yetkililer, yılsonunda yüzde 5 büyüme gayesinin yakalanacağını açıkladı.
Konut kesiminde devam eden kriz, zayıf iç talep, deflasyon riski ve Batı ile ticaret sürtüşmeleri Çin iktisadının performansını aşağıya çekiyor. Çin iktisadının en parlak noktalarından ihracat cephesinden de uygun haber gelmedi. Eylül ayında Çin’in ihracatı bir yıl öncesine nazaran yüzde 2,4 artarken, bu beklentilerin çok altında kaldı.
EKONOMİYİ İVMELENDİRME PAKETİ HAYAL KIRIKLIĞI YARATTI
Son datalar, Pekin’in ekonomik toparlanmayı artırmak ve itimadı yine inşa etmek için teşvik tedbirlerini açıkladığı periyoda denk geldi. Pekin, son 16 yılda dördüncü sefer ekonomiyi ivmelendirme programı açıkladı. 2008, 2015 ve 2021’dekiler pek işe yaramadı.
Yeni tedbirlere de yansılar pek parlak değil. Zira tedbirler kısa vadeye yönelik. Maliye Bakanı Lan Foan, kamu borçlanmasında kıymetli artışlar ve tüketiciler ile emlak dalına takviye vaadinde bulundu fakat boyut yahut zamanlama konusunda detay vermedi.
Borçlanma ile düşük gelirli hanelere sübvansiyon sağlanacak, emlak piyasası desteklenecek ve ekonomik büyümeyi canlandırmak için kamu bankalarının sermayesi güçlendirilecek. Piyasa uzmanları 2 trilyon yuan ile 10 trilyon yuan (283 milyar ila 1,4 trilyon dolar) ortasında bir harcama paketi bekliyordu.
