Çocuk kitapları üzerine bir yolculuk: İthaki Çocuk

Çocuk edebiyatı, sırf çocukların lisan gelişimine ve hayal gücüne katkı sağlamakla kalmayıp onların empati yeteneklerini güçlendiren ve toplumsal bedellerle tanışmalarına aracılık eden değerli bir alandır. İthaki Çocuk Yayınevi’nin bu alandaki hassas ve nitelikli yaklaşımı, hem ebeveynler hem de eğitimciler için muteber bir kaynak oluşturuyor. Çocukların zihinsel ve duygusal gelişimini desteklemeyi hedefleyen yayınevi, her kitabıyla çocukların hayatına kıymet katmayı ve onları kitap sevgisiyle büyütmeyi amaçlıyor. 5. yılını dolduran yayınevinin çocuk edebiyatına bakışı ve bu alandaki çalışmaları üzerine İthaki Çocuk Yayın Yönetmeni Alkım Özalp ile ayrıntılı bir söyleşi yaptık.

İthaki Çocuk Yayın Yönetmeni Alkım Özalp

Yayınevi olarak çocuk edebiyatına nasıl yaklaşıyorsunuz?

Çocuk edebiyatı piyasadaki büyük hissesi nedeniyle birçok yayınevinin girmek istediği bir alan olsa da epey hassasiyet gerektiren bir çeşit. Biz de bu hassasiyeti gözeterek 2019’da kurulan İthaki Çocuk Yayınevi ile ebeveynlerin ve öğretmenlerin gönül rahatlığıyla seçeceği, birebir vakitte çocukların severek okuyacakları kitaplar üretmek için yola çıktık. Beş yılda yayımladığımız 250 kitap ile binlerce çocuğa ulaştık, okullarda etkinlikler düzenleyerek yazarlarımızı okurlarıyla buluşturduk, umarız çocuklar İthaki Çocuk okuyarak eğlenirken öğrenir ve bizimle büyürler.

Çocuk edebiyatı hem eğlendirici hem de eğitici özellikleriyle çocukların lisan gelişimini, hayal gücünü ve empati kurma yeteneklerini geliştirmede hayli tesirli bir araçtır. Bu bağlamda yayımladığınız çocuk kitaplarını seçerken dikkat ettiğiniz en kıymetli ögeler nelerdir ve hangi kriterlere nazaran hareket ediyorsunuz?

Öncelikle belirlediğimiz yayım biçimi ve içeriğe uygun olup olmadığına bakıyoruz gelen evrakların ya da yabancı kitapların. Konusuna, içeriğin hitap ettiği yaş kümesine uygun olup olmadığına, metnin uzunluğuna ve anlatımına, kurgusunun başarılı bir halde yapılıp yapılmadığına bakıyoruz. Daha evvel birebir yaş kümesi için emsal bahisli bir kitabımızın olmaması da değerli. Lakin en kıymetlisi sanırım çocukların bir kitabı okuduklarında ne kazanacakları. Bunu söylerken illaki “Metin öğretici olmalı” demek istemiyorum ancak bir çocuk kitabında okurlar kesinlikle karakterlerin davranışlarından, ortalarındaki arkadaşlık ya da aile ilgilerinden, başlarına gelen bir olaydan ya da verdikleri bir karardan bile bir şey kazanabilirler. O nedenle yararlı şeyler kazanabilecekleri, nitelikli metinler seçmeye çalışıyoruz.

Yayınevinizin çok geniş bir çocuk kitapları yelpazesi olduğu göze çarpıyor. Yayımladığınız çocuk kitapları içinde en çok hangi çeşitler ilgi görüyor?

Şimdiye kadar ilkokul için en çok baskı yaptığımız kitapların ortak noktaları, ünlü muharrir ya da bilim insanlarının hayatlarından yola çıkılarak yazılan kurgu metinler olmaları. Bunların dışında her akşam bir kitap bitirdikleri için okulöncesi yaş kümesi kitaplarımız, bilhassa de hisler üzerine olanlar, daha büyük yaş kümesinde macera kitaplarımız ilgi görüyor.

Kitabın görsel lisanını oluşturan illüstratör ve yazar, iş birliği içinde çalışıp öykünün ruhunu yakalayarak okurla bir bağ kurmada aracıdır. Çocuk kitapları müellifleri ve illüstratörlerle çalışma süreciniz nasıl işliyor? Fotoğraf ve metin istikrarını kurarken nelere dikkat ediyorsunuz?

Üretim kademesinde beni en çok zorlayan şeylerden biri metni, metnin ruhuna uygun usulde çizim yapan bir çizerle eşleştirmek. Çok duygusal ve yumuşak bir belgeyi, çizgi filmvari, sert çizimlerle değil de daha sulu boya şeklinde çizimlerle eşleştirmek gerekiyor örneğin. Uygun çizeri bulduğumuzda yaş kümesine nazaran fotoğraf sayısını ve yerlerini belirleyip metni ve varsa muharririn yönlendirmelerini iletiyoruz. Sonrasında metinle bir uyumsuzluk olmadığı surece de çizimlere çok müdahale etmiyoruz. Bu süreçte de muharrir ve çizer ortasındaki ilişkiyi yayınevimiz kuruyor.

Çocuk kitaplarını hazırlamak, onlar üzerinde çalışmak epey kıymetli ve zorlukları olan bir alan. Bu manada kitapların içeriği konusunda pedagojik danışmanlarla çalışıyor musunuz? Çocukların zihinsel ve duygusal gelişimine nasıl katkıda bulunmayı hedefliyorsunuz?

Okuduklarından basitçe etkilenebilecekleri küçük yaş kümelerinde, emin olamadığımız yerlerde danıştığımız bir pedagogumuz var lakin öncelikle uzun vakittir çocuk kitaplarıyla ilgilendiğimiz ve öğretmenler ile ebeveynlerden gelen dönüşleri de göz önüne aldığımız için içerik konusunda çok seçici davrandığımızı söyleyebilirim. Bu açıdan kendi yaş kümelerine uygun olan ve severek okudukları her kitap çocukların söz haznelerini geliştirir, empati kurmalarını ve çeşitli mevzularda farkındalık kazanmalarını sağlarken duygusal gelişimlerini dayanaklar.

Çocuk kitapları salt bilgi içerir nitelikte hazırlanamaz. Bu bakımdan çocuk kitaplarında eğitici ve eğlendirici ögelerin istikrarını nasıl sağlıyorsunuz?

Bunu, bu istikrara sahip belgeleri ve yabancı kitapları seçerek sağlayabiliyoruz ya da evraklar üzerinde yazarlarımızla birlikte çalışarak düzenlemeler yapıyoruz. Öğretici lakin sıkıcı, karakterlerin didaktik bir biçimde bilgiyi ya da “işin doğrusunu” anlattığı metinler yerine bunun kurguya başarılı bir biçimde yedirildiği, çocukların okuduklarında ya da üzerine düşündüklerinde kendi çıkarımlarını yaparak kazanımlar elde ettikleri kitapları tercih etmeye çalışıyoruz.

Öğretmenlerin ve bilhassa ebeveynlerin çocuk kitaplarına ilgi ve beklentileri nelerdir? Ebeveynlerin kitap seçerken dikkat etmeleri gereken noktalar nelerdir?

Çocuk edebiyatı aslında son on beş yılda yeterlice oturan bir kavram. Evvelki jenerasyonların çocukluklarında yayımlanan birçok içerik, şimdiki çocuk yayıncılığı anlayışından çok farklı. Vakit ilerledikçe hem çocuklar hem de çocuk edebiyatı değişime uğruyor. Üretilen kitaplar hem teknoloji çağında büyüyen çocukların ilgisini çekebilmeli hem de çocuk gelişimi konusunda bilinçlenen ebeveynlerin ve öğretmenlerin de süzgecinden geçebilmeli. Çocukların, ailelerin ve öğretmenlerin hassasiyetlerini bildiğimiz için biz de kitaplarımızı bunları gözeterek seçiyor ya da düzenliyoruz.

Çocuk kitapları toplumsal sorumluluklar taşımada nasıl rol oynayabilir? Kitaplarda bilhassa öne çıkardığınız ya da çıkmasını istediğiniz toplumsal ve çevresel temalar var mı?

Küçükken bireylere aşılamayı planladığımız her şeyi çocuk kitaplarıyla vermek elbette mümkün. Bizim kitaplarımızda da bilhassa arkadaşlık, aile bağları, empati kurma, tabiat sevgisi, geri dönüşüm, etrafa karşı sorumluluklar ön plana çıkıyor.

Gelişen teknoloji ve görsel medya nedeniyle çocuk kitaplarına olan ilgi azaldı mı?

Önceki kuşakların tersine şimdiki çocuklar teknoloji ile büyüyor. Telefon ve tablet kullanmayı, oyun oynamayı ve interneti çok erken öğreniyorlar. Bütün bilgilere çarçabuk ulaşabiliyorlar. Teknolojinin bütün avantajlarına sahipler lakin ekran mühleti uzayan çocuklar dikkat bozukluğu yaşayabiliyorlar. Aileler ve öğretmenler kitap okumayı sevdirme konusunda zahmet yaşayabiliyorlar. Bunun için ilgi duydukları alanlarda, yaşlarına uygun seçilen kitapların çocuklara sunulması ve kendi istediğini okuması yararlı olabilir. Çocuğun kitap okuma alışkanlığı kazanmasında, okuduğundan keyif alması çok değerli.

Yayınevinizin çocuk edebiyatı alanında geleceğe yönelik öngörü, proje ve amaçları nelerdir?

Okullar ve perakende için hem eğlenceli hem öğretici kitaplarımızı yayımlamaya devam edeceğiz. Çok yakında bir Marvel serimiz başlayacak örneğin, sürükleyici bir macera olmasının yanında ana temaları yardımlaşma ve arkadaşlık… Yayın programımızdaki kitapları çocuklarla buluşturmak ve yeni kitapları keşfetmek için sabırsızlanıyoruz. Yeni yılda maksadımız kitap adedimizi, okullarda müellif etkinlerimizi artırmak ve daha çok çocuğa ulaşabilmek, onlara okumayı sevdirecek kitaplar sunmak.