ABD’nin Kıbrıs’a savunma desteğine Kuzey’den tepki, Güney’de memnuniyet
LEFKOŞA – Vazife müddeti önümüzdeki hafta sona erecek olan ABD Başkanı Joe Biden’ın 15 Ocak 2025 tarihinde aldığı dikkat cazibeli bir kararla Kıbrıs Cumhuriyeti’ni, 1961 tarihli Dış Yardım Yasası ve Yabancı Askeri Satış Maddesi’nin savunmaya ait unsurları kapsamına alması, Kıbrıs adasında yeni hararetli siyasi tartışmaları tetikledi.
Washington’ın kararı, Lefkoşa’ya savunma hizmetleri alma ve bu yasalar çerçevesinde askeri teçhizat edinme imkanı tanırken, adanın iki yakasında da farklı yankılar uyandırdı. Kuzey Kıbrıs karara sert reaksiyon gösterirken, Güney Kıbrıs’ta hükümetin memnuniyeti dikkat çekti. AKEL partisi ise kararı eleştirel bir yaklaşımla kıymetlendirdi.
KUZEY KIBRIS’TAN SERT TEPKİ
KKTC Dışişleri Bakanlığı tarafından konu hakkında 16 Ocak Perşembe günü yapılan yazılı açıklamada, ABD’nin bu kararının bölgedeki hassas istikrarları olumsuz tarafta etkileyeceği vurgulandı. Açıklamada, ABD’nin 1987’den bu yana Kıbrıs Rum tarafına uyguladığı silah satış kısıtlamasını 2021 yılında kaldırdığı ve bu kararın her yıl uzatıldığı hatırlatıldı. Yeni kararla birlikte Kıbrıs Rum tarafının, Yabancılara Askeri Satış (FMS) ve Fazla Savunma Materyali (EDA) üzere programlardan yararlanarak askeri mühimmat ve teçhizat alımına uygun hale getirildiği belirtildi.
ABD Başkanlığı’nın bu kararı ‘dünya barışına’ katkı sağlamak gayesiyle yaptığını öne sürmesinin ‘en diplomatik tabirle trajikomik’ olarak nitelendirildiği açıklamada, Güney Kıbrıs Rum İdaresi’nin son periyotta tepeye tırmanan savunma ve askeri alandaki silahlanma faaliyetlerine dikkat çekildi.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) 1974 yılında gerçekleştirdiği harekatın adada dökülen kanı durdurduğu ve bölgedeki barış ve huzurun teminatı olduğu belirtilen açıklamada, Rum tarafının bir güvenlik tehdidi bulunduğu telaffuzunun inandırıcılıktan uzak bir sav olduğu savunuldu. Açıklamada ayrıyeten ABD Başkanlığı tarafından alınan bu kararın akabinde Güney Kıbrıs Rum İdaresi’nin silahlanma yarışını adeta bir savaş hazırlığına girecekmiş üzere sürdüreceği telaşı lisana getirildi.
Rum tarafının, bilhassa son periyotta yaptığı ikili askeri işbirliklerinin adada ve bölgede yaratabileceği tehlikeli durum konusunda ilgili tüm taraflara tekraren ihtar yapıldığı lakin bu ikazların dikkate alınmamasının son derece şanssız bir durum olduğu belirtilen açıklamada, “Rum tarafının savaş çığırtkanlığına çanak tutan ülkeleri, bir defa daha, bu hareketlerinin sonucunu hesaplayarak hareket etmeye ve sağduyulu olmaya davet ediyoruz. Ada ve bölge üzerindeki hassas dengelerin olumsuz tarafta etkilenmesi kimsenin çıkarına hizmet etmeyecektir” tabirleri kullanıldı.
KIBRIS HÜKÜMETİ KARARDAN MEMNUN
Kıbrıs Cumhuriyeti hükümeti ise ABD’nin bu yeni adımını ikili münasebetlerde stratejik bir gelişme olarak kıymetlendirdi. Hükümet Sözcüsü Konstantin Letimbiotis, yaptığı açıklamada, ABD Başkanlık Kararnamesi’nin Kıbrıs’ın değerli Amerikan savunma programlarına erişimini sağlamasının büyük bir sembolik ve asıllı pahaya sahip olduğunu belirtti. Letimbiotis, bu kararnamenin rastlantısal yahut süreksiz bir gelişme olmadığını, bilakis ABD-Kıbrıs Cumhuriyeti bağlarının güçlendirilmesinde atılan stratejik bir adım daha olduğunu vurguladı.
Kıbrıs Haber Ajansı’nın haberine nazaran, Letimbiotis, kararnamenin yayımlanmasıyla Kıbrıs Cumhuriyeti’nin, hükümetin direkt ABD’den savunma sistemleri ve hizmetleri tedarik edebileceği ‘Yabancı Askerî Satışlar (FMS)’ programına dahil olacağına dikkat çekti. Letimbiotis, FMS programına iştirak sayesinde, öbür yollarla temin edilemeyen birçok materyalin daha süratli süreçlerle elde edilebileceğini ve birtakım sistemlerin yalnızca bu program aracılığıyla edinilebildiğini söz etti. Ayrıyeten, Ulusal Muhafızlar’ın mevcut sistemlerinin modernize edilmesinin yanı sıra, Kıbrıs-ABD savunma işbirliğinin ortak tatbikatlar aracılığıyla güçlendirilmesinin de değerli yararları olacağını söyledi.
Hükümet Sözcüsü, ‘Fazla Savunma Gereçleri (EDA)’ programının da ABD’nin elindeki fazla materyalleri, müttefikleri ve ortakları olarak kabul ettiği ülkelere bağış yahut düşük fiyatlarla sağlama programı olduğunu aktardı, Kıbrıs’ın ‘Title 10 Güvenlik Yardımı Programına’ dahil olmasıyla, bilhassa kara ve deniz hudutlarının güvenliği ile terörle gayret hususlarında uzman eğitim ve materyal takviyesi alarak ülke kapasitesinin artırılacağını da kelamlarına ekledi.
RUM SİYASİ PARTİLER DE KARARDAN MEMNUN
Güney Kıbrıs’ta ana muhalefet partisi pozisyonunda olan Demokratik Seferberlik (DISY), ABD’nin kararını ikili alakaların derinleşmesi ve savunma işbirliğinin güçlenmesi açısından son derece değerli bir gelişme olarak kıymetlendirdi. DISY, bu gelişmenin 2019’da silah ambargosunun kaldırılmasıyla atılan birinci adımın akabinde mümkün olduğunu belirtti ve ABD’nin Kıbrıs Cumhuriyeti’ni bölgesel istikrar için sağlam bir stratejik ortak olarak tanımasının memnuniyet verici olduğunu söz etti.
Nikos Hristodoulidis hükümetine takviye veren partiler ortasında yer alan ve Kıbrıs Temsilciler Meclisi’nde temsil edilen Demokratik Parti (DIKO) ise kararı tarihi bir gelişme olarak nitelendirdi ve Kıbrıs’ın Doğu Akdeniz’de istikrar ve güvenliğin desteği olarak jeopolitik değerinin arttığını vurguladı.
DIKO, bu programlara iştirakin ulusal savunmayı güçlendireceğini, çağdaş teçhizata erişim sağlayacağını ve ABD ile stratejik işbirliğini derinleştireceğini belirtti. Ayrıyeten, hudut güvenliğinin artırılması ve terörle uğraş kapasitesinin güçlendirilmesi üzere yararlarına da dikkat çekti.
AKEL: ABD’NİN ÇIKARLARINA HİZMET EDEN MANTIKSIZ BİR DURUM
Emekçi Halkın İlerici Partisi (AKEL) partisi ise ABD’nin kararını eleştirel bir yaklaşımla kıymetlendirdi. AKEL, vazifeden ayrılan ABD Lideri’nin bu kararının, ABD’nin Kıbrıs Cumhuriyeti’ne uyguladığı silah ambargosunun mantıksız bir durum olduğunu bir sefer daha hatırlattığını belirtti. Parti, ABD’nin 1974 işgalinin mağduru olan Kıbrıs’a ambargo uygularken, Türkiye’yi yıllardır silahlandırmaya devam etmesini eleştirdi. AKEL, hükümetin ABD’nin bölgedeki jeostratejik çıkarlarına hizmet eden Rubio-Menendez maddesine verdiği dayanağı hatırlatarak, bu kararın hangi şartlarda alındığını sorguladı. AKEL ayrıyeten, Kıbrıs’ın Rusya ve Çin üzere değerli ülkelerle bağlantılarını zedeleyebileceği tasasını lisana getirdi ve dış siyasetin ülkenin çıkarlarını müdafaası gerektiğini vurguladı.
‘CAYDIRICILIK ARTIYOR, ABD İLE İLGİLER GÜÇLENİYOR’
Kıbrıs Haber Ajansı’na (KHA) yeni gelişme hakkında konuşan kaynaklar, ABD’nin bu kararının Kıbrıs Cumhuriyeti’nin askeri teçhizat, hizmet ve eğitim edinme imkanını artırarak Ulusal Muhafızlar’ın caydırıcılık kabiliyetini güçlendirdiğini belirtti.
Kaynaklar, yeni kararın yasal bir desteği olduğunu ve ABD bütçesinin bir modülü olduğunu, hasebiyle geri döndürülemez bir nitelik taşıdığını vurguladı. Kaynaklar ayrıyeten bu kararın 2018’de Lider Donald Trump periyodunda başlayan bir sürecin sonucu olduğunu hatırlattı, FMS programının, teçhizatın direkt ABD hükümetinden edinilmesini sağlayarak daha süratli ve ekonomik bir süreç sunduğunu belirtti.
EDA programının, ABD’nin elindeki fazla askeri materyallerin dost ülkelere fiyatsız yahut düşük maliyetle sağlanmasını içerdiğini belirten, KHA’ya konuşan kaynaklar, Title 10 programlarının ise bilhassa hudut güvenliği ve terörle gayret bahislerinde eğitim ve gereç dayanağı sağlayarak kapasiteyi artırdığını tabir etti. Kaynaklar, Türkiye’nin muhtemel reaksiyonunun ABD tarafından da öngörülebilir olduğunu fakat buna karşın kararın hayata geçirildiğini vurguladı.
