Mazoşist ve narsistik bir fantezi: The Substance
Kadınların katı hoşluk standartlarına tabi tutulduğu gerçeği, bilhassa Hollywood üzere sanayilerde epeyce gözle görülür bir durum. Yaşlanma, kilo alma yahut belirlenen hoşluk kalıplarının dışına çıkma üzere faktörler, bayanları çoklukla kıymetsiz hissettiren ögeler olarak öne çıkıyor. Bu soruna odaklanan “Sunset Boulevard”, “Black Swan”, “All About Eve” üzere birçok sinema, bu sorunu farklı perspektiflerden ele alıyor. Bu nedenle, sinema yapımcılarının dikkat çekmek ve kalabalıktan sıyrılmak için bu temaları işlerken hakikaten yenilikçi ve özgün bir yaklaşımla fark yaratmaları gerekiyor.
Coralie Fargeat’ın yeni sineması “Cevher” (The Substance), tıpkı temanın izini sürüyor. Demi Moore, mesleğinin sonlarına hakikat şöhretinin eskisi üzere parlamadığını hisseden Hollywood yıldızı Elisabeth Sparkle’ı canlandırıyor. Şimdilerde tekrar doğmaya çalışan Elisabeth, yaşlanma süreciyle çaba eden bir fitness eğitmeni olarak karşımıza çıkıyor. Bir gün kendisini çapkın kanal yöneticisi Harvey (Dennis Quaid) tarafından programından atılmış bir halde buluyor. Yaşının ilerlemesi nedeniyle işinden çıkarılan Elisabeth’in şöhret ve arzulanma tutkusu, yabancılaştığı özünün temsili olarak öne çıkıyor ve yabancılık onu, gençlik ve kusursuz hoşluk vaat eden gizemli bir “maddeye” yönlendiriyor. Bu hususun vaat ettiği şey ise “kendinin daha düzgün bir versiyonu” olmak. Elisabeth bahadır bir adım atarak kendisine kuşkulu sıvıyı enjekte ediyor ve sırtındaki bir omurganın kırılmasıyla yeni bir “benlik” doğuyor. Kendisinin genç bir versiyonu olan “Sue” karakterini Margaret Qualley canlandırıyor.
Bu iki benlik, anonim kişinin ya da kurumun belirlediği katı kurallara uymak zorunda kalıyor. Lakin bu katı kuralları ve yeni hayatı sürdürmek kolay değil; her yedi günde bir, biri uyanıkken oburu uyumak zorunda ve bâtın bir kasadan alınan haftalık kitlerin içeriğiyle besleniyorlar. Sürecin düzgün işlemesi için Sue’nun her gün Elisabeth’in omurilik sıvısını kendisine enjekte etmesi koşul. İkisi teorik olarak bir bütün olsalar da gerçekte büsbütün farklı varlıklar; birbirlerinin kanılarını, hislerini ya da anılarını paylaşmıyorlar.
Film ilerledikçe bir kaosun içinde buluyoruz kendimizi: Sue, kanalın parlayan yeni yıldızı olurken, daha fazla uyanık kalabilmek için istikrarları zorlamaya başlıyor. Bu durum, Elisabeth’in vücudunun günden güne daha fazla yıpranmasına sebep oluyor. Giderek ümitsizliğe kapılan Elisabeth, kendini yemeğe veriyor ve penceresinin çabucak dışındaki Sue’nun dev reklam panosu, ona dış dünyadan kopmuş hissi verip bir tehdit ögesi haline geliyor.
İDEAL BENLİĞİN TEMSİLİ
Sue, Elisabeth’in ulaşmak istediği ülkü benliğin temsili; kendine yeten lakin tıpkı vakitte mazoşist ve narsistik bir fantezi. Fizikî olarak birbirlerine bağlı bu iki vücut, zihinsel seviyede o kadar da bağlı değil. Her canlandıklarında, birbirlerinin vaktini nasıl harcadığını öğrenmeye başlıyor ve daha da huzursuz hale geliyorlar.
Coralie Fargeat’ın birinci uzun metrajlı sineması “İntikam” (2017), onun etkileyici görsel anlatım stilini ortaya koyarak dikkatleri üzerine çekmişti. Fargeat, “İntikam”da yarattığı Matilda Lutz karakterini öne çıkarma biçimiyle Coralie Qualley’i de benzeri bir biçimde yansıtıyor. Kamera, yavaş yakın planlarla Qualley’nin vücudunu açıkça izliyor ve daha çok pornografik bir estetiği andıran, keskin ve dikkatlice aydınlatılmış bir çerçevede üst ve aşağı hareket ettiriyor. Kameranın bu takıntılı, temkinli ve hiperseksüel şekilde çalışması, Sue’nun “daha genç, daha hoş, daha mükemmel” imajıyla ilişkili olarak mantıklı bir tercih. Fakat, Fargeat’ın, sinema sanayisinin bu görselliğe olan takıntısını eleştiren bir üretimde, hoşluğu bu kadar ön plana çıkarması biraz çelişkili. Bayan vücudunun sömürülmesini bilakis çevirmek yerine, bu kalıpları bir sefer daha pekiştiriyor üzere görünüyor. Bu durum, eleştirel bir bakış açısıyla, sinemadaki temalarının tutarlılığını sorgulamamıza neden oluyor. Öte yandan sinema, kanlı ve gösterişli bir üretim olsa da mantık tabanında pek sağlam ilerlemiyor. Sue ve Elisabeth’in şuuru nasıl ve ne ölçüde paylaştıkları konusunda netlikten uzak. Burada bir yerlerde, zihin-beden düalizmine dair büyüleyici bir tez gizli olabilir pek doğal ancak sinema, tüm alt metinleri direkt izleyiciye açıklama eforuna girdiğinden, güya iletisi kaçırmamızdan korkuyormuş üzere didaktik ve abartılı bir tutum sergiliyor. Ama eklemek gerekir ki görüntü yönetmeni Benjamin Kracun’un şık ve şık kompozisyonları sinemanın bu kimi zayıf ve işlemeyen istikametlerini ustalıkla gizlemeyi başarıyor.
HOLLYWOOD’UN STERİL BİR KOPYASI
“The Substance”, toplumun ve tanınan kültürün dayattığı standartlara karşı çıkanlara nasıl zalimce saldırıldığını gözler önüne serse de sunumu tıpkı eleştirdiği yapılar kadar yüzeysel kalıyor ve adeta Hollywood’un steril bir kopyası haline geliyor.
Pek doğal dehşet tipinin her vakit güçlendirici yahut ilerici olması da gerekmiyor. Fakat Fargeat’ın yaklaşımı, bu cinsin sunduğu çeşitli imkanları sahnelemeye yahut en azından onlara kapı aralamaya yönelik. Bu nedenle finale hakikat yaşlı bir bayanın vücudunun grotesk bir hale gelmesi, tıbbın alışılmış kalıplarına uygun olsa da daha etkileyici ve derin temalara sahip başka üretimlerin gerisinde kalıyor. Fargeat, nitekim toplumsal bir yapıyı eleştirmeyi amaçladığına kuşku yok ancak bayanların bu güç dinamiklerinden fazlası olarak görülme sıkıntısının etrafından geçmiş üzere bir his bırakıyor.
