Rusya basınında geçen hafta: ‘Türkiye neden çatışmanın uzamasını istiyor?’
Bu haftanın birinci seçkisi, Suriye’nin yeni (HTŞ) idaresinin şeflerinden el-İdlibi’nin SDG ile görüşmesinin akabinde yayınladığı X iletisine dayanan bir İzvestiya haberi. El-İdlibi, SDG kuvvetlerinin (HTŞ yönetiminde) Suriye ordusuna entegre edilmesinin kararlaştırıldığını söylüyor. EADaily’nin kıymetli müelliflerinden Makedontsev, Ukrayna’da vazife müddeti geçtiğimiz yıl 20 Mayıs’ta dolan cumhurbaşkanının Ankara ziyaretini ele alıyor. Kommersant’ın sivri lisanlı yorumcusu Dmitriy Drize de birebir mevzuyu tartışmış. Komünist Partisi’nin Pravda ise aslında çok kritik bir sıkıntıda örnek olay olarak ele almış ve Özbekistan’ın eğitimde antisovyetizasyon ile ülkenin varlıklarını batılılara peşkeş çektiğini vurgulamış. Bu makalenin yalnızca bir kısmını çeviriyorum.
‘Türkiye neden çatışmanın uzamasını istiyor?’
… Zelenskiy ve Erdoğan ortasında iki mutabakat imzalandı. Birincisi, eğitim bakanları… tarafından imzalanan, eğitim alanında işbirliği mutabakatı. İkincisi, Dışişleri Bakanı Sibiga ve… Fahrettin Altun ortasında imzalanan medya ve irtibat alanında karşılıklı anlayış ve işbirliği memorandumu. İmzadan sonra Altun, memorandumun medya ve bağlantı alanında ortak projelerin geliştirilmesine yönelik olduğunu söyledi. Ukrayna medyasının Rusya ile enformasyon çatışmasına giriştiği biliniyor. Öyleyse Türkiye bu enformasyon savaşına Ukrayna’nın tarafında mı katılacak? Gasıbın Erdoğan’la görüşmesi sırasında yaptığı şu açıklama da karakteristik:
“Ukrayna, Avrupa (en geniş manada, bu hem AB, hem Türkiye, hem Britanya demek) Amerika’yla birlikte görüşmelere ve bölgemizin bahtını ilgilendiren gerekli güvenlik garantileri üzerinde çalışmalara katılmalı.”
Yani Kiev, Ankara’yı da Rusya’ya baskıda bulunmak gayesiyle görüşmelere çekme dileğini gizlemiyor. …
Ankara açıkça gasıbın mevt döşeğinde daha fazla kalmasını istiyor, zira Türkiye, Ukrayna’nın zayıflamasından faydalanıyor, transit ve öteki akışları kendisine çekiyor ve ayrıyeten Ukrayna’yla ticari cirosunu da 10 milyar dolara çıkarmayı planlıyor. …
En genelde, Erdoğan’ın görüşme ve barış demagojisine karşın Türkiye aslında Batı ve Rusya ortasındaki çatışmanın devam etmesini ve Ukrayna’da askeri hareketlerin tırmanmasını destekleyenlerin tarafında. Trump idaresindeki ABD’nin Biden idaresinin saldırgan ve uzlaşmaz yaklaşımını yavaş yavaş terk etmeye başladığı gerçeği dikkate alındığında ise Türkiye’nin bu tavrı çok tuhaf. Öyleyse Ankara neden farklı davranıyor? Bunun bir nedeni, Türkiye’nin, Batı koalisyonunun lideri haline gelen İngiltere ile çok yakın bağlantısı. … Rusya’yı her ne kıymetine olursa olsun yenmeye çalışan İngilizler Türkiye’yi Kiev’deki gasıbı desteklemeye devam etmesi için teşvik etmiş olabilir. Bir öteki neden de Türkiye’nin AB gümrük birliğinin modülü olması nedeniyle Ankara’nın kıta Avrupa’sına bağımlılığı olabilir. … Son olarak Türkiye, tıpkı Ukrayna’daki savaşın Ukrayna silahlı kuvvetlerinin ardındaki NATO için mağlubiyet olmasını istemediği üzere, coğrafik pozisyonu nedeniyle Rusya’nın Karadeniz bölgesinde güçlenmesini de istemiyor. Yüzyıllardır süregelen Rus düşmanlığı ise Türkiye’yi, ABD olmasa bile Rusya’ya karşı çıkmaya devam etmeye hazır olan kıta Avrupalıları ve İngilizlerle yakınlaştırıyor. (P. Makedontsev / EADaily, 19 Şubat)
‘SDG’nin yeni rejime entegrasyonu’
Askeri şeflerden Ebu Ömer el-İdlibi’nin ABD ordusunun konuşlu bulunduğu kuzeydoğu Suriye’de yetkililerle görüşmenin akabinde yaptığı X’teki açıklaması şöyle: “Suriye Demokratik Güçleri’nin ve özerk idareyle bağlı askeri yapıların ulusal iktidarı güçlendirme ve tahkim etme maksadıyla Suriye ordu yapısına entegre edilmesine karar verildi.”
Ebu Ömer’e nazaran SDG’deki yabancı savaşçıların ayrılması gerekli. Anlaşılan el-İdlibi daha evvel Irak’tan gelmiş bulunan PKK üyelerini kastediyor.
Taraflar toplamda sekiz noktada muahedeye vardılar. İştirakçiler bilhassa, temel hizmetlerin sağlanabilmesi için Suriye’nin kuzey ve doğusundaki, devletin sivil ve hizmet kurumlarının yine açılması konusunda mutabık kaldılar.
Taraflar ayrıyeten, “Suriye’nin toprak bütünlüğünün önemini” ve “yerel güçlerin Suriye ordusuna dâhil edilmesinin anavatanı savunma kabiliyetini güçlendireceğini” bir defa daha teyit ettiler.
Ayrıca, onaylanan tüm kararların üzerinde çalışılması ve uygulanması için ikili komiteler kurulması kararlaştırıldı.
Ebu Ömer el-İdlibi, mutabakatların “Suriye’de ulusal birliğin güçlendirilmesi ve daha fazla istikrar ve barışın sağlanmasına yönelik devam eden uğraşların bir parçası” olduğunu söyledi.
Buna karşılık Suriye hükümeti muahedenin imzalandığını ya da uygulama düzeneklerini şimdi resmi olarak teyit etmedi. Hasebiyle bu açıklamanın kesin bir karar mı yoksa muhtemel uzlaşmalara dair bir ipucu mu olduğu belirsizliğini koruyor. …
Şam ile Kürtler ortasındaki temel uyuşmazlık Kürtlerin özel statüsü ile ilgili. Kürtler özerkliklerini ve silahlanma haklarını korumak isterken merkezi hükümet tam entegrasyonda ısrar ediyor. Süreksiz cumhurbaşkanı Ahmed El Şara daha evvel silahsızlanma davetinde bulunmuş, bu da Kürt kumandanlar ortasında hoşnutsuzluğa neden olmuştu.
SDG sözcülerinden İlham Ahmed, İD ile uğraş devam ederken Kürtlerin silahlarını ellerinde tutmaları gerektiğini söyledi. Ahmed, SDG’nin Suriye savunma bakanlığı ile işbirliğine hazır olduğunu fakat bölgedeki en tesirli güçlerden biri olarak görüldükleri için silahlarını bırakmayacaklarını vurguladı. Ahmed ayrıyeten uzun vadede Kürtlerin birleşik orduya katılabileceğini fakat bunun Türkiye’nin akınlarının durması ve İD’e karşı gayretin tamamlanmasıyla mümkün olabileceğini belirtti.
Taraflar mutabakata varırsa, bu durum ABD’nin Suriye’den askerlerini çekmeye başlaması için resmi bir münasebet olabilir. Amerika’nın dayanağı uzun vakittir SDG’nin meşruiyetinin temelini oluşturuyor, lakin Donald Trump tekraren Amerika’nın bölgedeki askeri varlığının devamına karşı olduğunu lisana getirdi. NBC’ye nazaran Pentagon halihazırda yaklaşık 2,000 askeri çalışanın tahliyesi için bir plan geliştiriyor.
ABD’li neocon Savaş Araştırmaları Enstitüsü (ISW) uzmanları SDG’nin şu anda hem öteki Kürt kümelerden hem de ABD ve Türkiye’den Şam’la bütünleşme baskısı altında olduğuna inanıyor. Bu baskı muhtemelen onları taleplerini yumuşatmaya zorluyor.
Asıl sorun entegrasyonun biçimi. SDG tek bir yapı olarak orduya katılmak isterken, Şam evvel askeri formasyonları dağıtmak ve akabinde savaşçıları farklı ünitelere dağıtmak konusunda ısrar ediyor. Yakın vakte kadar SDG, yapılarını büsbütün dağıtmaya hazır olduğunu açıklamış değil. … (K. Loginova / İzvestiya, 21 Şubat)
‘Zelenskiy için tatsız dönem’
Rusya ve ABD heyetleri ortasında Riyad’da direkt görüşmelerin başladığı tarihi günde Zelenskiy Ankara’yı ziyaret ediyor. Erdoğan her vakit Ukrayna sorununun tahlilinde kilit arabuluculardan biri olarak görülmüştür, fakat artık güya biraz gölgede kalmış üzere. …
Doğu Avrupa çok kıymetli bir bölge. Mevcut sıkıntı durumda Zelenskiy’nin tesirli müttefiklere muhtaçlığı var ve Erdoğan’ın da elbette Ukrayna ile ilgili kendi çıkarları var. Bilhassa Kırım’ı geri alma gereksinimini tekraren lisana getirdi ve ülkede ünlü Bayraktar insansız hava araçlarının üretimi için bir fabrika aktif formda inşa ediliyor. Projenin 2025 yılında tamamlanacağı vaat ediliyor. Ukrayna cumhurbaşkanının Türk meslektaşının dayanağını ne ölçüde kazanabileceğini söylemek güç. Lakin kendisine olan hürmetini ferdî bir ziyaretle tabir etmeye karar verdi ve bu durum Doğu’da her vakit memnuniyetle karşılanır. …
Buna ek olarak Kiev, Doğu Avrupa’da kendi menfaatleri olan Çin’le de temas kurmaya niyetli görünüyor. Bu ortada Pekin’in yanı sıra AB, Türkiye ve buna bağlı olarak Ukrayna, görüşmelere davet edilmedi.
Dahası, Yoldaş Si Tsinpin’in Moskova ve Washington ortasındaki bağlantıların ısınmasını memnunlukla karşılayacağı da kesin değil. … Gezegendeki herkes Donald Trump’tan ve onun süvari ataklarından mutlu değil. Genel olarak bakıldığında ortaya enteresan bir tablo çıkabilir. Zelenskiy’nin elbette diplomatlık tecrübesi yok. Herkes tarafından sevilmeye, ayakta alkışlanmaya ve alkışlarla karşılanmaya alışkın. Artık durum büsbütün farklı ve bu onun için katiyen tatsız bir an. Fakat asıl soru, Ukrayna önderinin tüm bunlarla baş edip edemeyeceği. Şimdiye kadar, onun için her şeyin uygun gitmediği fark ediliyor. … (D. Drize / Kommersant, 18 Şubat)
‘Özbekistan nasıl peşkeş çekiliyor?’
Özbekistan iktisadında yabancı sermayenin hissesi süratle artıyor. Önde gelen kamu iktisadi teşebbüslerindeki paylar bir Wall Street finans şirketinin idaresine devredildi ve dış borç rekor düzeylere ulaştı.
Medyada tanınan olan “Anlamıyorsunuz, bu farklı!” tabiri, Sovyet sonrası seçkinlerin siyasetini çok uygun bir biçimde karakterize ediyor. Ülkelerinin SSCB’nin bir modülü olmasını, tüm kaynakların ve bir bütün olarak iktisadın gelişiminin kelamda “Moskova’nın çıkarlarına” tabi olduğu “sömürge hakimiyeti” olarak isimlendiriyorlar.
Onuncu sınıf Özbek okulları için hazırlanan bir tarih ders kitabında şöyle deniyor: “Özbekistan’da madencilik faaliyetleriyle uğraşan merkezi SSCB işletmeleri, elde ettikleri kârın sırf yüzde 1’ini lokal bütçeye aktardı. Mahallî halktan nitelikli uzmanlar yetiştirmek yerine, Sovyet Avrupa’sından gelen insanlar… Taşkent’e, inşaat halindeki kentlere ve ilçe merkezlerine yerleştirildiler, yüksek maaşlı işler ve bekleme listeleri olmayan daireler sağlandı. Üniversitelere ve enstitülere uygun şartlarda kabul edildiler… Sovyet idaresi altında yaşayan halkların ömür standardı, dünyanın gelişmiş ülkelerinin çok gerisinde kaldı.
Bu bariz palavra uzun müddet ifşa edilebilir. Yalnızca Sovyet rejimi sayesinde Özbekistan’ın metalürjiden uçak imaline kadar çağdaş endüstriye kavuştuğunu ve 1917’den evvel yüzde 98 olan lokal nüfus ortasındaki okuma yazma bilmeme oranının büsbütün ortadan kaldırıldığını söylemek kâfi olacaktır. …
Sovyet sonrası yetkililer SSCB’ye lanetler yağdırarak tıpkı vakitte yabancı menfaatlere gerçek manada tabi olmanın ve yarı-sömürge bağımlılığının temellerini atıyorlar. Özbek Ekonomi ve Maliye Bakanlığı ile Amerikan finans şirketi Franklin Templeton ortasında kısa müddet evvel imzalanan muahede bunun canlı bir örneği. Franklin Templeton Özbekistan’ın ulusal yatırım fonunun mütevellisi olarak atandı. … (S. Kojemyakin / Pravda, 18-19 Şubat)
