Mustafa Deniz Serter: ‘Amacım ülkemin insanlarının içinde bulunduğu hali gösterme’

Yazar Mustafa Deniz Serter’in üçüncü öykü kitabı ‘Kargadaş’, Parma Kitap etiketiyle yayınlandı. İlk kitabı ‘Sessiz’ ve ikinci kitabı ‘Can Davası’nda olduğu üzere muharrir, bu kitabında da toplumsal meselelere, halkın yaşadığı gerek ekonomik gerekse toplumsal problemlere dikkat çekiyor. Lakin kitaplarında yalnızca problemler yok, kimi hikayelerinde olağan hayatın içindeki bireylerin yaşantılarına da gülümsüyorsunuz. Ancak tam gülümserken, çabucak akabinde gelen hikayeyle karnınıza büyük bir ağrı oturabiliyor. Serter, hikayelerinde anlattığı olayları süslemiyor, olduğu üzere anlatıyor, acıyı da gülümseyeceğiniz hikayeleri de onun kaleminden bu türlü okuyorsunuz. Yazı üslubunun daima bu türlü süreceğini söyleyen müellifle, kitabını, gelecek amaçlarını konuştuk; genç müellifler için de tavsiyeler aldık.

İkinci kitabınız ‘Can Davası’nda kasaba ömrünün zorlukları, geçim külfeti, her şeye rağmen hayatta kalma gayreti vardı. ‘Kargadaş’ isimli üçüncü kitabınız da hem komik hem de hüzünlü hikayelerle dolu. Belirli bir his ya da fikre odaklanmıyor, şaşırtıyorsunuz. Hikayeleri seçerken bu şuurlu bir tercih miydi?

Kargadaş, Mustafa Deniz Serter, 100 s., Parmak Kitap, 2024

Bilinçli bir tercih olarak isimlendirilebilir. Hikayelerdeki kahramanların ferdi durumunu ortaya koyarken, okuyucuyu genele götürmek istiyorum. Yani ferdî kesitten toplumsal kesite geçebilme şuurunu taşıyorum. Bir durumu saptayıp, acındırmadan, rastgele bir taraf ya da form vermeden olduğu üzere gerçeği göstermeyi hedefliyorum. Bu şuurla bir karakteri ve etrafındakileri, toplumsal bir temele oturtmak büyük değer taşıdığı üzere mana da yüklüyor. Şimdiye kadar yazdıklarım ve bundan sonra da yazacaklarım daima bu minvalde ilerleyecek. Kendime ilişkin, gözlemlerimden oluşan bir çemberin içindeyim ve bunun dışına çıkmayı düşünmüyorum.

Öykülerinizi nasıl tanımlarsınız?

Bu hikayeler, toplumsal duyarsızlık ve sağırlığa karşı oluşan birikimlerin yansıması… Bu hikayelerde okuyucu kendinden bir kesim bulduğunda, zorlukların, geçim meşakkatinin, çaresizliğin ortağı olacaktır. Böylece bilinçaltına yerleşen karakter, durum ve olay, temel manasını kaybetmiyor. Bunu meydana getiren nedenleri göz önüne seriyor ve silik kalmıyor. Her hikayede öteki başka nedenler-sonuçlar vermeye çalışıyorum. Okuyucuların üzüleceğini, moralinin bozulacağını düşünmüyorum. İnsan, her şeyi yenebilir. Bu hayat, zannettiğimiz kadar makûs değil. Ve tüm çaresizlerin sesi, sık sık kulaklarımda çınlıyor.

‘PES ETMEK HİÇBİR CANLININ TABİATINDA YOK!’

Kitabın ismi çocuk ile karganın arkadaşlığını anlattığınız hikayeden geliyor. İçinde çok öbür hikayeler de varken bu hikayeyi seçme nedeniniz neydi?

Bu hikayenin üzerinde çok durdum. Her insan içinde kesinlikle huzursuzluk barındırır ve bu huzursuzluk bir köşede kendine yer edinir. Bu durumu kısmen de olsa atmak, tahminen de içinden büsbütün defetmek ister. Ancak ortadan vakit geçer ve tekrar çeşitli problemlerle baş başa kalır. İnsan devalar aramalı. Pes etmek ve yılmak hiçbir canlının tabiatında yok! Kargadaş hikayesinde kolay fakat kolay olmayan bir karışıklıklık durumu hâkim oldu. İç ve dış etmenlerden kurtulmaya çalışan bir karakter var. Uzun vakitten beri biriktirdiği neden-sonuç karmaşasında boğuluyor ve çıkış yolu arıyor. Aslında ömürde rastgele bir olay değil, kelam konusu bu olayı meydana getiren sebepler büyük ehemmiyet taşıyor. İşte burada birinci bakış ile son bakış ortasındaki derin uçurumun farkı karaktere yansıyor. İnsanlardan bıkan, onlara kaygısını anlatamayan kahraman, bir kargadan medet umuyor ve artık bağlantısını ona nazaran şekillendirip istikamet verecek hale geliyor. İçimden geldiği üzere yazdığım için kitabın ismi da hikayenin ismini aldı.

‘TOPLUMDAKİ GERÇEKLİĞİN FARKINA VARMALIYIZ’

Kitaptaki hüzünlü hikayeler üçüncü sayfa haberlerinin art planı üzere. Üçüncü sayfa haberlerinden yararlandınız mı hiç?

Ne yazık ki, Türkiye’de nüfusun büyük çoğunluğunun yaşadığı hayat, üçüncü sayfa haberlerini aratmıyor. Maalesef 7’den 77’ye herkeste karamsarlık ve çaresizlik var. Her geçen yıl, bir evvelkini aratıyor ve trajikomik ki sabır üstüne sabır isteniyor. Birbirinden farksız, tekdüze sürüp giden günler, insanların umudunu sömürüyor. Hüzünlü, mutsuz, kederli, bir yerden bir yere yetişmenin telaşı içinde koşuşturan insanların yüzleriyle tanışıyoruz çabucak hemen her gün kalabalık caddelerde. Kırsal kesimde de birebir durum var. Bu müşahede ve capcanlı imajlar karşısında gazetelerin üçüncü sayfalarından yararlanmaya gerek duymuyorum. Zira o hayatlara sıradan bir caddede yürürken bile denk geliyoruz. Gayem ülkemin, memleketimin, insanların içinde bulunduğu hali hikaye yoluyla göstermek. Güç günlerin dayanılmaz problem ve çaresizliği her geçen gün daha da artıyor. Bu ülkede yaşayan hiçbir birey yokluğa, yoksulluğa susamamalı ve susmamalı. Üçüncü sayfa haberlerinin kaynağını oluşturan bu durumlar, umarım gelecekte yerini ikinci sayfanın ışıltılı hayatlarına bırakır.

‘YAŞADIĞIMIZ PERİYODU ELEŞTİRMEK BOYNUMUZUN BORCU!’

Ekonomiden dem vuran hikayeleriniz de var. Öykücüler toplumdaki olaylardan etkilenen beşerler. Bir müellif olarak iktisadın size, kahramanlarınıza, okuyucunuza tesiri için ne söylemek istersiniz?

Toplumdaki gerçekliğin farkına varmalıyız. Memleketin çocukları, gençleri, öğretmenleri, tabipleri, mühendisleri öbür ülkelere gitme hayali kuruyor, diğer insanların hayatlarına özeniyorsa, burada herkes kendini sorgulamalıdır. Geleceğimizi güzelleştirmek istiyorsak şayet, her türlü aldatmacalardan, yozluktan ve gereksizliklerden arınmak zorundayız. Bocalama yahut kararsız kalma lüksümüz yok. Edebiyat da bir yere kadar. Hikayelerden, öykülerden, romanlardan, tiyatrodan ya da sinemadan okuyucu ve izleyiciler ne kadar etkilenir? Üretici yanımız köreltilmediği sürece yanlışın karşısında gerçek, berbatın karşısında uygun olmaya devam etmeliyiz. Hikayelerdeki kahramanlarım hayattan kopmayan, içinde bulunduğu şartı kabullenmeyen karakterlerden oluşuyor. Alın teriyle parasını kazanıyor fakat tekrar de aç ve açıkta kalıyor. İşte bu durum çok tanıdık geliyor. Yaşadığımız devrin eleştirisini yapmak, bir şeylere dikkat çekmek ve bunu edebi yolla yansıtmak, boynumuzun borcu olmalı.

‘YENİ MÜELLİFLER BIKMADAN KARARLILIKLA İLERLEMELİ!’

Üç hikaye kitabınız var. Son periyotta kitabının yayınlanmasını isteyen yetenekli müelliflerin işi, malum ekonomik şartlar nedeniyle de güzelce zorlaştı. Sizin yeni müelliflere tavsiyeniz ne olur?

Yazma merakı, önyargının ve kişilik ispatının önüne geçmeli. Birinci başta yazdıklarınız kendinize hafif ya da kolay gelebilir ancak yazdıkça lisan ustalaşır. Akıl çalıştıkça, her türlü yapıtı beşerlerle buluşturmak bir biçimde mümkün oluyor. Daima hareket ve değişim halinde olan dünyada bir müellifin düşündüğünü, gördüğünü yazması ve sonrasında ise bunu okuyuculara ulaştırması gurur veriyor. Her sabah yaşamaya yine başlıyoruz. Ülkemizin içinde bulunduğu durum, tüm bölümleri etkiliyor. Muharrirler için, ‘hayatta çokça gereç var’ derler. ‘Malzeme’ sözünü sevmiyorum. Onun yerine ‘kaynak’ demek daha optimist geliyor. Hiçbir hayat, materyal olarak görülmemelidir. Zira hayatın getirdiği tecrübeleri ve deneyleri bir bütün halinde kâğıda döküyor, insanlara ulaştırıyorsunuz. Bu emeğin de bir manası olmalı. Yol göstermek değil, düşündürmeye sevk etmek gaye olmalı. Bugün hayat gitgide zorlaştırılıyorsa, bunun nedenini ekonomik yapıda aramak gerekir. Yeni müellif arkadaşlara teklifim, yüreklerini kaybetmemeleri istikametinde olacaktır. Parma Kitap Genel Yayın Yönetmeni, Müellif Zeynep Eşin, “Kalemi bıraksan bile artık o seni bırakmaz” demişti. Gurur verici benim için. Naçizane ben de, bırakmadan ve büyük bir kararlılıkla ilerlemeyi tavsiye ederim. Zorluklara karşın yazmaya devam etmek, yalnızca kendi seslerini değil, toplumun da sesini duyurma yolunda kararlılıkla ilerlemek demektir. Türk edebiyatı bugünkü durumuyla muhakkak bir ticari sömürünün organı haline getiriliyorsa, ekonomik yapıdaki yansımanın iştiraki olarak görülebilir.

‘BAŞLIĞINA NAZARAN ÖYKÜLERİM VAR!’

Bulduğum başlığa nazaran hikaye yazdığım da oluyor diyorsunuz. Bu kitapta da oldu mu?

İlk kitabım ‘Sessiz’de, ikinci kitabım ‘Can Davası’nda ve üçüncüsü ‘Kargadaş’ kitabında da oldu. ‘Kuru-Yaş’ ve ‘Büyüyünce Ne Olacaksın?’ hikayelerini başlıklarına nazaran yazdım. Başkalarında ise evvel hikayeyi yazıp, sonra ona uygun başlığı seçtim. Hikaye yazmak, edebiyatın çok farklı bir yolu. Masa başına oturur, saatlerce yazarsınız. Bazen de hiçbir şey yazamazsınız. Okuyucuya direkt anlatmak istediğiniz, süsten uzak, tahminen de çalakalem de olsa bir durum var. Bütün bunları en fazla üç-dört sayfada anlatmak istiyorsunuz. Başlığının da ona nazaran uyumlu olmasına ihtimam gösteriyorsunuz. Başlık ve hikayedeki kurgunun birbirini tamamlamasına ihtimam gösteriyorum. Mesela; hazırlama çalışmalarına devam ettiğim dördüncü kitapta da ‘Takım Elbise’ isimli bir hikayeyi, başlığına nazaran yazıyorum. Hem komik hem hüzünlü bir hikaye olacak.

‘ÖNCE BAŞIMDA YAZIYOR, SONRA KAĞIDA DÖKÜYORUM’

Her muharririn bir yazma disiplini var. Sizin de var mı? Her gün bir şeyler muharrir mısınız yoksa hikayenin belirli bir kısmı belirlendiğinde, yazmasam olmaz dediğinizde mi yazmaya karar veriyorsunuz?

Her gün ilaçlarını sistemli içen, sporunu yapan, varsa işine gelip giden bir insanın kararlılığı var. Bu duruma disiplin denir mi bilmiyorum. Aslında kendimi şartlandırmıyorum. Evvel başımda yazıyorum, pazar günleri ise kâğıda döküyorum. Pazar gününün ben de başka bir yeri ve ehemmiyeti var. Herkes dışarıdayken, ben içeride oluyorum. Kent kendi kalabalığında boğulurken, oturup kendi düşlerinde gezinmek ve bunu yazmak keyif veriyor. Tertipli bir ritme sahip olmaya çalışıyorum. Genel manada yazmaya bir eğilimim kelam konusu. Yanımda not defteri taşıyorum. Her gün kısa kısa notlar alıyorum. Başlığa nazaran hikaye yazdığımı belirtmiştim. Bazen de aldığım bu kısa notlara nazaran hikayeler çıkarabiliyorum. Yazdıklarım, okuyucuya sunduklarım, onları doyurmalı. Bir hikayeyi yazarken, yarım bırakıp öteki bir hikayeyi yazmaya başlıyorum. Ancak evvelkini de yarıda bırakmıyor, kesinlikle tamamlıyorum. Her olayın örgüsü ve kendi içindeki kurgusu değişiyor. El yazmasa bile artık beyin bunu otomatik hatırlatıyor ve ‘Bu oldu! Yazmalısın’ diye uyarıyor. Kararı kendisi alıyor.

‘YENİ KİTAP VE BİR SENARYO YOLDA!’

Yazım üslubunuzu siz nasıl tanımlarsınız ve bundan sonraki süreçte edebiyatla ilgili maksadınız nedir?

Yazım üslubumu, yalın lakin derin anlatımlarla şekillendirdiğimi düşünüyorum. Şöyle ki, toplumsal bahisleri irdeleyen manalı hikayeler ortaya koymayı hedefliyorum. Yazmak bir tıp sığınma biçimi. Bir şeyleri anlatmak için âlâ bir seçenek. Üslubumu, ‘Olan biteni tüm çıplaklığıyla gözler önüne sermek’ olarak adlandırabilirim. Hangi şartta olursa olsun bir sanatçı, hayata dair bir şeyleri yapıtlarıyla göstermek ve tüm insanlıkla bunu paylaşmak istiyor. Bir düşün, bir umudun akabinde gitmek çok hoş bir his veriyor. Tahminen de hayata bu biçimde tahammül ediyorum. İçimden geldiği üzere, olduğu üzere yazmaya devam ediyorum. Şu an dördüncü hikaye kitabımın üstünde çalışıyorum. ‘Silsile’ ismini verdiğim bu kitapta, hayatı birtakım sebeplerden ötürü ıskalayanların hikayelerini farklı farklı üslupta ele alıyorum. Ayrıyeten bir senaryo üzerinde çalışıyorum. Sinema, yani düzgün bir sinema, insanlara gerçeği göstermekte hiç elbet faal rol oynuyor. Türk edebiyatı için hikaye kitapları üretmeye, yazmaya devam edeceğim.